Τετάρτη, 05 Δεκεμβρίου 2012 13:18

Καρκινικός πόνος και παιδί

Καρκινικός πόνος και παιδί

Dr Αμαλία Αναγνωστίδου
Διευθύντρια Αναισθησιολογίας, Νοσοκομείο Παίδων “Αγία Σοφία”


Η πρώτη συνδιάσκεψη με θέμα τη διαχείριση του καρκινικού πόνου και την παρηγορητική αγωγή στα παιδιά διοργανώθηκε το 1993 από την WHO και την IASP Βε την συμμετοχή ειδικών από τα πεδία της ογκολογίας, αναισθησιολογίας, νευρολογίας, παιδιατρικής, νοσηλευτικής, ψυχιατρικής, ψυχολογίας και της θρησκείας. Σ’ αυτή την συνάντηση έγιναν σημαντικές διαπιστώσεις και λήφθηκαν σοβαρές αποφάσεις. Αναγνωρίστηκε κατ’ αρχήν ότι ο έλεγχος του πόνου στα παιδιά με καρκίνο ήταν ανεπαρκής εξ αιτίας μιας σειράς φόβων και στρεβλών αντιλήψεων. Διακηρύχθηκε ότι η ανακούφιση από τον πόνο πρέπει να θεωρείται βασικό συστατικό της όλης φροντίδας του καρκίνου και ότι, ακόμη και η αν θεραπεία είναι αδύνατη, τα παιδιά με καρκίνο σε όλο τον κόσμο όταν πονούν πρέπει να μπορούν να ανακουφίζονται και βέβαια να τυγχάνουν παρηγορητικής αγωγής. Συντάχθηκαν επίσης κατευθυντήριες οδηγίες βάσει των οποίων πρέπει να γίνεται η ανακούφιση του καρκινικού πόνου στα παιδιά.

Ο έντονος πόνος σε παιδί με καρκίνο αποτελεί επείγουσα κατάσταση και πρέπει η αντιμετώπισή του να είναι άμεση και αποτελεσματική. Η προσέγγιση του πόνου πρέπει να γίνεται με πολυδιάστατο τρόπο έτσι ώστε να παρέχεται στο παιδί μια περιεκτική ανακουφιστική φροντίδα. Για την καλύτερη δυνατή ανακούφιση από τον πόνο πρέπει να γίνεται συνδυασμός της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής με μη φαρμακολογικές τεχνικές αντιμετώπισης του πόνου όπως πρακτικές γνωστικές, συμπεριφορικές, φυσικές και υποστηρικτικές θεραπείες. Εργαλεία κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού πρέπει να χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση του πόνου και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας του πόνου σε τακτά χρονικά διαστήματα καθ’ όλη τη διάρκεια της θεραπείας. Όταν είναι δυνατόν η αιτία του πόνου πρέπει να προσδιορίζεται και να αρχίζει αντιμετώπιση της υποκείμενης αιτίας. Πόνος που προκαλείται από παρεμβάσεις διαγνωστικές και θεραπευτικές πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντοτε. Η αναλγητική κλίμακα του WHO πρέπει να χρησιμοποιείται για την επιλογή των αναλγητικών φαρμάκων. Πρέπει να γίνεται μια κατά βήματα συνετή προσέγγιση της διαχείρισης του πόνου κατά την οποία η σοβαρότητα της έντασης του πόνου του παιδιού προσδιορίζει τον τύπο και τη δόση των αναλγητικών. Η από του στόματος χορήγηση των αναλγητικών πρέπει να προτιμάται όπου είναι δυνατόν. Αντιλήψεις περί εθισμού στα οπιοειδή και κατάχρησης ναρκωτικών δεν πρέπει να παρεμποδίζουν τη χορήγησή τους στα παιδιά που πονούν. Φόβοι εθισμού των ασθενών που λαμβάνουν οπιοειδή για την ανακούφιση του πόνου είναι ένα πρόβλημα που πρέπει να διευθετηθεί και να μην στερεί την απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή στα παιδιά που πονούν.
Αποτελεσματική δόση ενός οπιοειδούς είναι η δόση που αποτελεσματικά ανακουφίζει από τον πόνο.
Επαρκείς δόσεις αναλγητικών πρέπει να χορηγούνται “με το ρολόι” σε τακτά χρονικά διαστήματα και όχι “όταν απαιτείται”. Μια επαρκής δόση αναλγητικού πρέπει να χορηγείται ώστε το παιδί να μπορεί να κοιμάται κατά τη διάρκεια όλης της νύκτας. Ανεπιθύμητες ενέργειες πρέπει να προβλέπονται και να αντιμετωπίζονται επιθετικά και τα αποτελέσματα της θεραπείας να εκτιμώνται συστηματικά.
Όταν πρόκειται τα οπιοειδή να ελαττωθούν ή να σταματήσουν, οι δόσεις πρέπει να ελαττωθούν βαθμηδόν ώστε να αποφευχθεί η πρόκληση ξαφνικού σοβαρού πόνου ή στερητικά συμπτώματα.

Παρηγορητική φροντίδα σε παιδιά που πεθαίνουν από καρκίνο θα πρέπει να αποτελεί μέρος μιας περιεκτικής προσέγγισης που συνταιριάζει τα φυσικά τους συμπτώματα και τις ψυχολογικές, πολιτιστικές και θρησκευτικές, πνευματικές τους ανάγκες. Πρέπει να είναι δυνατό να παρέχεται τέτοια φροντίδα στα σπίτια των παιδιών, όπως αυτά το επιθυμούν. Η παιδιατρική παρηγορητική φροντίδα επικεντρώνεται στην ανακούφιση όλων των συμπτωμάτων και καταστάσεων που προκαλούν αγωνία, απελπισία στο παιδί και του αφαιρούν τη χαρά της ζωής. Θεωρεί τον ασθενή και την οικογένειά του σαν μια ενότητα τα μέλη της οποίας χρειάζονται φροντίδα πριν και μετά τον θάνατο. Η καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, πάντα σύμφωνα με τις δικές τους αξίες και επιθυμίες, πρέπει να παρέχεται οπουδήποτε βρίσκεται ο ασθενής.

Οι εθνικές κυβερνήσεις πρέπει να προχωρούν στην εκπόνηση προγραμμάτων ανακούφισης από τον πόνο για τα παιδιά σύμφωνα με αυτές τις κατευθυντήριες οδηγίες. Στην οργάνωση των προγραμμάτων πρέπει να συμμετέχουν το Υπουργείο Υγείας, οργανισμοί φαρμάκου, εκπαίδευσης, δικαιοσύνης, εταιρείες επαγγελματιών υγείας, οργανώσεις κατά του καρκίνου. Προσπάθειες πρέπει να γίνονται για την εξασφάλιση ή ανακατανομή πόρων για την εκτέλεση των προγραμμάτων της ανακούφισης του πόνου στα παιδιά.
Οι κυβερνήσεις πρέπει να μοιράζονται τις εμπειρίες τους για την κατάρτιση συστημάτων χορήγησης φαρμάκων ώστε να είναι σίγουρες ότι η νομοθεσία που σχεδιάστηκε για την καταπολέμηση της κατάχρησης των φαρμάκων δεν εμποδίζει τα παιδιά με καρκίνο να λαμβάνουν τα φάρμακα τα απαραίτητα για την ανακούφιση του πόνου. Εθνικοί κανονισμοί και διαχειριστικές πρακτικές σχετικά με την διανομή των από του στόματος οπιοειδών αναλγητικών πρέπει να ελέγχονται, και αν είναι απαραίτητο, να αναθεωρούνται για να είναι σίγουρη η διαθεσιμότητά τους στους καρκινοπαθείς ασθενείς. Οι κυβερνήσεις πρέπει να ενθαρρύνουν τους επαγγελματίες υγείας να αναφέρουν στις κατάλληλες αρχές τις περιπτώσεις που τα από του στόματος οπιοειδή δεν είναι διαθέσιμα σε καρκινοπαθείς που τα χρειάζονται.

Κατευθυντήριες οδηγίες για την ανακούφιση του καρκινικού πόνου και την παρηγορητική φροντίδα στα παιδιά πρέπει να αξιολογούνται από εθνικά κέντρα καρκίνου με προοδευτική διασπορά στο επίπεδο της κοινότητας. Μέσα στα όρια του δικού τους επιπέδου εκπαίδευσης, οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να διδαχτούν να εκτιμούν τον καρκινικό πόνο και να καταλαβαίνουν τη διαχείρισή του. Έρευνες για τη διαχείριση του καρκινικού πόνου πρέπει να ενθαρρύνονται με τρόπους κατάλληλους για τις ανάγκες κάθε χώρας. Τέτοιες έρευνες πρέπει να περιλαμβάνουν την εκτίμηση των υπαρχόντων προσεγγίσεων στην ανακούφιση του πόνου και τα αποτελέσματα στις αλλαγές των κανονισμών φαρμάκου και της εκπαίδευσης των επαγγελματιών. Προπτυχιακή και μεταπτυχιακή διδασκαλία, συστήματα εξετάσεων και πιστοποιήσεων για γιατρούς, νοσηλευτές και άλλους επαγγελματίες υγείας, πρέπει να δίνουν έμφαση στη γνώση του ελέγχου του πόνου. Τα μέλη της οικογένειας πρέπει να εκπαιδεύονται στην φροντίδα του παιδιού με καρκίνο στο σπίτι μέσω των υπαρχόντων συστημάτων υγείας της κοινότητας.

Σε διάφορες αναπτυγμένες χώρες έχει σημειωθεί πρόοδος στην αντιμετώπιση του καρκινικού πόνου στα παιδιά και στην παρηγορητική φροντίδα, άλλες εργάζονται πάνω στα θέματα αυτά και άλλες έχουν μείνει σαφώς πίσω, όμως ο δρόμος έχει χαραχθεί, αν και πολλά πρέπει να γίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Cancer pain relief and palliative care in children. World Health Organization Geneva 1998.
2. Pain management in children with cancer. Texas Cancer Council 1999.
3. B. Zernikow, H. Smale, E. Michel, C. Hasan, N. Jorch, W. Andler. Paediatric cancer pain management using WHO ladder-results of a prospective analysis from 2265 treatment day during a quality improvement study. European journal of Pain 10 (2006) 587-595.
4. B. Himelstein, J. Hilden, A. Morstad Boldt, D. Weissman. Pediatric Palliative Care. N Engl J Med 350;17 April 22, 2004.
5. T. Kang, K. Hoehn, D. Licht, O. Mayer, G. Santucci, J. M. Carrol, C. Long, M. A. Hill, J. Lemish, M. Rourke, C. Feudtner. Pediatric palliative, End-of-Life, and Bereavement Care. Pediatr. Clin N Am 52 (2005) 1029-1046.

Παρακαλώ εισάγεται το όνομα χρήστη και τον κωδικό που σας έχουν δοθεί. Προσοχή! Η σύνδεση σε "κλειδωμένες" ενότητες του portal απευθύνεται αποκλειστικά σε επαγγελματίες υγείας και μόνο.