Το φαινόμενο της Ικαρίας

Τα πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα που έδειξαν ότι η Ικαρία, μαζί με την Σαρδηνία και την Οκινάβα της Ιαπωνίας είναι οι περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά υπερηλίκων θα συζητηθούν εκτενώς στο Διεθνές Συνέδριο Καρδιαγγειακής Ιατρικής «CARDIO ATHENA 2013», το οποίο θα γίνει στο ξενοδοχείο DIVANI Caravel στις 29 και 30 Μαρτίου. Το συνέδριο διοργανώνεται από την Α΄ Καρδιολογική Κλινική και το Ομώνυμο Εργαστήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιπποκράτειο Γ.Ν.Α., υπό την αιγίδα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, και η Οργανωτική Επιτροπή η οποία αποτελείται από τους: Χριστόδουλο Στεφανάδη, Καθηγητή Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντή Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής και Ομώνυμου Εργαστήριου, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α., Χρήστο Πίσταβο, Καθηγητή Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Α΄ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α., Χαράλαμπο Βλαχόπουλο, Επίκουρο Καθηγητή Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Α΄ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α., Κωνσταντίνο Τούτουζα, Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Α’ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α. και Χριστίνα Χρυσοχόου, Επιμελήτρια Καρδιολογίας, Α΄ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α. παρέθεσαν συνέντευξη Τύπου στην οποία μεταξύ άλλων επεσήμαναν ότι όλα τα διεθνή media ασχολούνται επισταμένα με το φαινόμενο της Ικαρίας.

Όπως μάλιστα δείχνουν τα δημογραφικά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη μόνο το 0.1% του πληθυσμού ζει πάνω από 90 χρόνια, στην Ικαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο. Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις συγκλίνουν στον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ικαρίας που δρα προστατευτικά στην εμφάνιση καρδιαγγειακών και νεοπλασματικών νοσημάτων. Φαίνεται ότι η μακροχρόνια κατανάλωση Μεσογειακού τύπου διατροφής σε συνδυασμό με την ορεσίβια ζωή και την χαλιναγώγηση του στρες να έχουν σημαντικό ρόλο, χωρίς όμως οι ακριβείς μηχανισμοί να έχουν διευκρινιστεί πλήρως.

Η επιδημιολογική μελέτη στην νήσο Ικαρία ξεκίνησε, υπό την οργάνωση της Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής, τον Ιούνιο του 2009 σε δείγμα 1420 μόνιμων κατοίκων της νήσου, εκ των οποίων οι 700 ήταν ηλικιωμένοι. Όλοι οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε πλήρη καρδιολογική εξέταση για την εκτίμηση της ύπαρξης αθηροσκληρωτικής νόσου και χρόνιων νοσημάτων. Η μέχρι τώρα συνεχιζόμενη μελέτη μακροβιότητας στην Ικαρία έχει τύχει αναγνώρισης με σειρά δημοσιεύσεων σε διεθνή έγκριτα περιοδικά.

«Η παρατηρούμενη μακροβιότητα στην νήσο Ικαρία έρχεται σε αντιπαράθεση με τα μέχρι τώρα γνωστά δεδομένα που συνδύαζαν την μακροβιότητα με το υψηλότερο κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, καθώς η Ικαρία αποτελεί ένα ακριτικό νησί με πολύ χαμηλούς δείκτες οικονομικής ανάπτυξης. Χαρακτηριστικό της νήσου είναι η ορεινή διαμόρφωση του εδάφους, το γρανιτώδες πέτρωμα στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού, η διαμονή μέρους του πληθυσμού σε υψηλό υψόμετρο που ακμάζει η συλλογή και η βρώση βοτάνων και χόρτων που σε συνδυασμό με την παρουσία ιχνοστοιχείων και βαρέων μετάλλων στο έδαφος και στα ύδατα και σε συνδυασμό με τις μετεωρολογικές συνθήκες της περιοχής, αποτελούν ενδιαφέροντα σημεία για περαιτέρω επιστημονική έρευνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός ότι τα ποσοστά μακροβιότητας δεν εμφανίζουν ομοιομορφία μεταξύ των διαφόρων περιοχών της νήσου, με το Βορειοανατολικό τμήμα (περιοχή Ραχών) να έχει τα υψηλότερα ποσοστά (1.1%) και το Νότιο τμήμα (περιοχή Αγ. Κήρυκου) τα χαμηλότερα (0.6%). Οι περιοχές αυτές διαφέρουν ως προς τις μετεωρολογικές συνθήκες και τις εδαφικές ιδιομορφίες (γρανιτώδες πέτρωμα στο Βόρειο τμήμα και ασβεστόλιθος στο Νότιο τμήμα με σημαντική διαφορά στην περιβαλλοντολογική ακτινοβολία γ). Οι περιβαλλοντολογικές συνθήκες δύναται να επηρεάζουν τη συγκέντρωση ιχνοστοιχείων και μετάλλων στο έδαφος και στα ύδατα που εισέρχονται στην τροφική άλυσο».

Τέλος, ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο που αναφέρθηκε στη συνέντευξη, είναι η μελέτη που έχει ξεκινήσει ο Έλληνας καθηγητής κ. Χριστάκης στο Χάρβαρντ με αφορμή το φαινόμενο της Ικαρίας. Ο κ. Χριστάκης μελετά κατά πόσο συμβάλλουν τα κοινωνικά δίκτυα στην καλυτέρευση και μακροημέρευση της ζωής των ανθρώπων. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη όπως όλα δείχνουν, οι υγιείς κοινωνίες βοηθούν σε μια καλύτερη και μεγαλύτερη ζωή η κοινωνική συνοχή των ανθρώπων είναι μάλλον ένα μεγάλο ατού για μια καλύτερη ζωή. Εδώ μάλλον βρίσκει θέση το γνωστό «μοιραστείτε τη χαρά και τη λύπη γιατί η χαρά γίνετε περισσότερη και η λύπη λιγότερη».

Ανθή Αγγελοπούλου

Σημαντικές ελληνικές μελέτες στο Διεθνές Συνέδριο Καρδιαγγειακής Ιατρικής

Μόνο υπερηφάνεια μπορούμε να νιώθουμε για όλους τους Έλληνες επιστήμονες που παρά τις αντιξοότητες που περνά η χώρα και χωρίς οικονομική υποστήριξη από αυτήν, δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους προωθώντας την έρευνα, ψάχνοντας τις πιο αποτελεσματικές θεραπείες για να προσφέρουν στους ασθενείς τους.

Μετά το Πανελλήνιο Διαβητολογικό Συνέδριο που διεξάγεται αυτές τις μέρες στην Αθήνα και στο οποίο θα παρουσιαστούν πληθώρα μελετών από Έλληνες γιατρούς, τώρα έρχεται και το Διεθνές Συνέδριο Καρδιαγγειακής Ιατρικής «CARDIO ATHENA 2013», το οποίο θα γίνει στο ξενοδοχείο DIVANI Caravel στις 29 και 30 Μαρτίου, και στο οποίο θα παρουσιαστούν πολλές εξαιρετικές μελέτες Ελλήνων ιατρών σχετικά με τα καρδιαγγειακά νοσήματα.

Το συνέδριο διοργανώνεται από την Α΄ Καρδιολογική Κλινική και το Ομώνυμο Εργαστήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιπποκράτειο Γ.Ν.Α., υπό την αιγίδα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, και η Οργανωτική Επιτροπή η οποία αποτελείται από τους: Χριστόδουλο Στεφανάδη, Καθηγητή Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντή Α’ Καρδιολογικής Κλινικής και Ομώνυμου Εργαστήριου, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α., Χρήστο Πίσταβο, Καθηγητή Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Α’ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α., Χαράλαμπο Βλαχόπουλο, Επίκουρο Καθηγητή Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Α’ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α., Κωνσταντίνο Τούτουζα, Επίκουρο Καθηγητή Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Α’ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α. και Χριστίνα Χρυσοχόου, Επιμελήτρια Καρδιολογίας, Α’ Καρδιολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο, «Ιπποκράτειο» Γ.Ν.Α., παρέθεσαν συνέντευξη Τύπου κατά την οποία ανέλυσαν μερικά από τα σοβαρά θέματα που θα αναπτυχθούν σ’ αυτό.

230 επεμβάσεις με μηδενικά ποσοστά περιεπεμβατικής θνητότητας

Η διαδερμική (μη χειρουργική) αντικατάσταση των βαλβίδων αποτελεί μία από τις νεότερες εξελίξεις της επεμβατικής καρδιολογίας. Στην Α΄ Καρδιολογική κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιείται η πρωτοποριακή αυτή επέμβαση με απόλυτη επιτυχία. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 230 επεμβάσεις με μηδενικά ποσοστά περιεπεμβατικής θνητότητας. Πρόσφατα, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης PARTNER σύμφωνα με τα οποία η διαδερμική αντικατάσταση της αορτικής βαλβίδας έχει σαν αποτέλεσμα την μείωση των θανάτων κατά 46% συγκριτικά με την συντηρητική αντιμετώπιση, ή την βαλβιδοπλαστική. Ταυτόχρονα οι ασθενείς αυτοί έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής και μπορούν ζήσουν την καθημερινότητά τους με πολύ λιγότερα συμπτώματα. Τα αποτελέσματα είναι μέχρι σήμερα ενθαρρυντικά, και αν επιβεβαιωθούν, τότε πολλοί ασθενείς με σοβαρού βαθμού στένωση αορτικής βαλβίδας που δεν είναι δυνατόν να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση θα θεραπευθούν, ενώ οι πιο αισιόδοξοι προβλέπουν και την πλήρη αντικατάσταση της χειρουργικής επέμβασης από τη διαδερμική αντικατάσταση των αορτικών βαλβίδων.

Η κατάλυση της συμπαθητικής νεύρωσης του νεφρού

Η ανθεκτική υπέρταση η οποία ορίζεται σήμερα ως αρτηριακή πίεση η οποία παραμένει αρρύθμιστη παρά τη λήψη 3 ή περισσοτέρων αντιυπερτασικών φαρμάκων στις μέγιστες ανεκτές δοσολογίες εκ των οποίων το ένα είναι διουρητικό αφορά περίπου το 5-10% του συνόλου των υπερτασικών ασθενών. Σήμερα γνωρίζουμε ότι κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της ανθεκτικής υπέρτασης παίζει η υπερδραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Με σκοπό λοιπόν το σημαντικό περιορισμό της διέγερσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος στην ανθεκτική υπέρταση αναπτύχθηκε μια νέα μέθοδος, η κατάλυση της συμπαθητικής νεύρωσης του νεφρού (renal sympathetic denervation-RSD) με την διαδερμική εισαγωγή με τοπική αναισθησία ειδικού καθετήρα στις νεφρικές αρτηρίες και χρήση υψίσυχνου ρεύματος. Η διαδικασία είναι σχετικά απλή, ασφαλής και απαιτείται νοσηλεία μίας ημέρας. Οι ασθενείς που υποβλήθηκαν σε απονεύρωση της νεφρικής αρτηρίας παρουσίασαν σημαντική μείωση της συστολικής αρτηριακής πίεσης κατά μέσο όρο έως και 32 mmHg σε διάστημα παρακολούθησης 6 μηνών. Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στον Ελληνικό χώρο, κατάλυση της συμπαθητικής νεύρωσης του νεφρού σε επιλεγμένους ασθενείς της Μονάδας Υπέρτασης της Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής με ανθεκτική υπέρταση (επίπεδα αρτηριακής πίεσης ιατρείου > 180/100 mmHg, παρά τη λήψη άνω των 5 αντιυπερτασικών σκευασμάτων). Η θεραπευτική αυτή μέθοδος αντιμετώπισης της σοβαρής αρτηριακής υπέρτασης δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες και ανοίγει νέους θεραπευτικούς δρόμους όχι μόνο για τη μείωση της υψηλής αρτηριακής πίεσης αλλά και για την αντιμετώπιση συνοδών καταστάσεων που αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Ταυτόχρονα πειραματικά δεδομένα σε χοίρους με αρτηριακή υπέρταση που πραγματοποιήθηκαν επίσης, από την Α΄ Καρδιολογική Κλινική, ανέδειξαν την ευεγερτική δράση που μπορεί να έχει η τοπική έκχυση μιας νευροτοξικής ουσίας, της βινκριστίνης, με χρήση ειδικού καθετήρα στις νεφρικές αρτηρίες των χοίρων με υπέρταση.

Η χαμηλή τεστοστερόνη επικίνδυνη για καρδιαγγειακά συμβάματα

Οι παραδοσιακές αντιλήψεις υποστήριζαν ότι η τεστοστερόνη είναι ο κύριος παράγοντας για την πρωιμότερη (κατά 10 έτη) εκδήλωση καρδιακών νοσημάτων στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες. Ωστόσο δεδομένα που συσσωρεύτηκαν έκτοτε, έχουν ανατρέψει αυτή την θεώρηση. Πιο συγκεκριμμένα, σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε υγιή άτομα, άνδρες με στυτική δυσλειτουργία, ασθενείς με γνωστή καρδιαγγειακή νόσο και προσφάτως σε μελέτη της Α Καρδιολογικής Κλινικής σε υπερτασικούς ασθενείς, η χαμηλή (και όχι η υψηλή) τεστοστερόνη σχεδόν διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης θανατηφόρων και μη καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Αντιστρόφως, ο κίνδυνος βρέθηκε ότι είναι μειωμένος κατά 30% στα άτομα άνω των 70 ετών με λίγο υψηλότερες τιμές τεστοστερόνης, δηλαδή στις μεγαλύτερες ηλικίες η τεστοστερόνη δρα προστατευτικά. Η χαμηλή τεστοστερόνη σχετίζεται άμεσα με την εμφάνιση στυτικής δυσλειτουργίας αγγειακής αιτιολογίας που όπως δείξαμε σε πρόσφατη μετανάλυση αυξάνει κατά 44%, 62% και 39% τον κίνδύνο εκδήλωσης καρδιαγγειακών νοσημάτων, εμφράγματος μυοκαρδίου και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου αντιστοίχως. Κατά συνέπεια η μέτρηση της τεστοστερόνης είναι ιδιαίτερα σημαντική για την εκτίμηση του μελλοντικού κινδύνου για καρδιακά επεισόδια.

Η “ευάλωτη” αθηρωματική πλάκα

Η αθηρωματική πλάκα που έχει υψηλό κίνδυνο να ραγεί και να προκαλέσει καρδιακό επεισόδιο, έχει ορισμένα μορφολογικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά. Για την ανίχνευση αυτών των χαρακτηριστικών έχουν αναπτυχθεί διάφορες μέθοδοι, που περιλαμβάνουν την ενδοστεφανιαία θερμομέτρηση, την οπτική συνεκτική τομογραφία (OCT) και την εικονική ιστολογία (VH). Ο συνδυασμός αυτών των τεχνικών αυξάνει τη διαγνωστική δυνατότητα για την εύρεση των επικίνδυνων αθηρωματικών πλακών με απώτερο στόχο τη μείωση του ποσοστού των οξέων εμφραγμάτων του μυοκαρδίου και της θνητότητας της στεφανιαίας νόσου. Είναι χαρακτηριστικό, όπως φαίνεται από μελέτες, ότι αθηρωματικές πλάκες με αυξημένη θερμοκρασία (> 0.10 ^OC) και πολύ λεπτή κάψα που καλύπτει την αθηρωματική πλάκα (< 60-70 μm) εκρήγνυνται σε μεγάλο ποσοστό και προκαλούν οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Σε μια μελέτη διαπιστώθηκε ότι το 70-80% των ασθενών με έμφραγμα του μυοκαρδίου έχουν τα αναφερόμενα χαρακτηριστικά.