Έφτασαν στα όρια της αντοχής τους οι φαρμακοβιομήχανοι και αποφάσισαν να δράσουν πιο δυναμικά, πριν δουν τις επιχειρήσεις τους να κλείνουν και τους κόπους τόσων ετών να καταστρέφονται.
Σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) Κωνσταντίνο Φρουζή, τα σενάρια για μεγάλες απολύσεις και μάλιστα υψηλόβαθμων και καταρτισμένων στελεχών στις φαρμακευτικές εταιρείες είναι προ των πυλών.
Όπως τόνισε ο κ. Φρουζής το περιβάλλον στη χώρα μας είναι αρνητικό. Για ποιο λόγο λοιπόν ένας επιχειρηματίας να επενδύσει τα χρήματα του εδώ. Εδώ, όπως είπε, όλα θυσιάζονται στο βωμό των εκλογών! Οι κακές πολιτικές έχουν επιφέρει ήδη μείωση 35% στην απασχόληση στον τομέα της φαρμακοβιομηχανίας όπως είπε, ενώ δεκάδες ακριβά και φθηνά φάρμακα έχουν φύγει από την ελληνική αγορά.
Η υποχρηματοδότηση είναι σαφής, κάτω του 4,5% του ΑΕΠ όταν ο Μ.Ο των ευρωπαϊκών κρατών – μελών φτάνει το 7% και όταν η τρόικα έχει ορίσει «ταβάνι» στην Ελλάδα το 6%.
Σύμφωνα με τον κ. Φρουζή, η λογική της πολιτείας είναι η εξής: “βάζω ένα αδύνατο στόχο γνωρίζοντας ότι δεν μπορεί να πιαστεί, τα 2 δισ. ευρώ δηλαδή, τα οποία όπως τόνισε όχι απλά δεν μπορούν να τα φτάσουν, ούτε να τα προσεγγίσουν δεν μπορούν. Στη συνέχεια «χώνω» μέσα α’ αυτά ότι βρω ακόμα και τους ανασφάλιστους για να κάνω κοινωνική πολιτική, υπόσχομαι 200 εκατ. ευρώ επιπλέον βλέποντας την αστοχία, τα οποία όμως δεν δίνω ποτέ. Επιβάλλω και το μηχανισμό του clawback και ξέρω ότι θα πάρω χρήματα πίσω έτσι κι αλλιώς οπότε δεν έχω κίνητρο να διαπραγματευτώ με την τρόικα αλλά και να κάνω μεταρρυθμίσεις για να πλησιάσω στο στόχο που έθεσα και συνεχίζω με rebate, το οποίο μόνο φέτος θα αποφέρει 600 εκατ. ευρώ «αστοχίας» για την βιομηχανία!”
«Το άσχημο είναι ότι η απόκλιση από το στόχο της Φαρμακευτικής Δαπάνης δεν κινείται στα επίπεδα του 2% με 3%, που θα ήταν και φυσιολογικό, αλλά ξεπερνά το 30%», συμπλήρωσε ο Αντιπρόεδρος του ΣΦΕΕ, Πασχάλης Αποστολίδης και συνέχισε. Μέσα σ’ αυτά τα 2 δισ. που ανέφερε ο κ. Φρουζής συμπεριλαμβάνονται και τα που αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία.
Ένα τέτοιο σενάριο ξεδιπλώνεται και δυστυχώς είναι ο ορισμός κάκιστης επιχειρηματικότητας, συνέχισε ο κ. Φρουζής. Και το χειρότερο όπως λέει είναι ότι δεν υπάρχει ορίζοντας για έναν επιχειρηματία. «Ρωτήστε όποιον πρόεδρο εταιρείας θέλετε, είπε χαρακτηριστικά, και αν σας πει τα επιχειρηματικά τους πλάνα για τα επόμενα έτη και θα δείτε ότι δεν μπορεί να είναι πέρα των 2-3 μηνών και όχι των 2-3- ετών». Είναι αναγκαία λοιπόν έστω και λίγη προβλεψιμότητα.
Ωστόσο οι εκπρόσωποι των εταιρειών παραδέχθηκαν ότι γίνονται και κάποια πράγματα σωστά σ’ αυτή τη χώρα. Όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Αποστολίδης, «έχουμε φτιάξει την καλύτερη Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση παγκοσμίως, και αυτό γιατί το 2011 βρεθήκαμε με το «πιστόλι στην πλάτη» και αναγκαστήκαμε να την φτιάξουμε και την κάναμε εξαιρετική, είπε χαρακτηριστικά ο κ. Αποστολίδης, ενώ ο κ. Φρουζής συμπλήρωσε ότι ακόμα και αυτό το έργο δε δουλεύει σωστά και είναι στην ουσία ηλεκτρονική καταγραφή και όχι Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση διότι δεν υπάρχουν Θεραπευτικά Πρωτόκολλα.
Για τον πενιχρό προϋπολογισμό έκανε λόγο και ο Αντιπρόεδρος του ΣΦΕΕ Νικόλαος Κεφαλάς, ο οποίος είπε ότι ο σημερινός προϋπολογισμός καταλήγει να επιβάλλει στην Ελλάδα να επενδύει για δημόσια φαρμακευτική περίθαλψη 178 € κατά κεφαλή όταν το αντίστοιχο ποσό στο μέσο όρο της Ευρώπης βρίσκεται στα 320 €!
Τέλος, οι εκπρόσωποι του ΣΦΕΕ κατέθεσαν τις προτάσεις τους ώστε να διασφαλιστεί η Υγεία του ελληνικού λαού αλλά και η επιχειρηματικότητα. Για αυτό ζητούν από το κράτος τα εξής:
1) Καθορισμό του ύψους της φαρμακευτικής δαπάνης στο ελάχιστο επιτρεπτό όριο των 2,3 δις € για φαρμακευτικό προϋπολογισμό και 700 εκατ. € για προϋπολογισμό φαρμάκου στα Νοσοκομεία.
2) Αποκατάσταση των λανθασμένων (κάτω από το μέσο όρο των 3 χαμηλότερων τιμών στις 28 χώρες της ΕΕ) τιμών των φαρμάκων και την τήρηση της κείμενης νομοθεσίας για τον καθορισμό των τιμών των φαρμάκων.
3) Το μέγιστο όριο επιστροφής της υπέρβασης από τη φαρμακευτική δαπάνη (clawback) να μην ξεπερνά τα 150 εκατ. € για το 2014.
και να μην υπερβαίνει το 2% του ετήσιου στόχου από το 2015 και μετά εφόσον προκύπτει πιστοποιημένη υπέρβαση και εφαρμοστούν οι απαραίτητες δομικές μεταρρυθμίσεις
4) Όχι άλλα επιπλέον άδικα rebates, το ύψος των οποίων ξεπερνά τα 400 εκατ. € που η φαρμακοβιομηχανία δεν μπορεί να υποστηρίξει.
Ανθή Αγγελοπούλου
Στην ανακοίνωση του 2ου Διαγωνισμού Καινοτομίας στην Υγεία «ΣΦΕΕ Innovation Project 2.0» προχώρησε ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) σε συνεργασία με τον οργανισμό Industry Disruptors – Game Changers (ID-GC) κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε σήμερα σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας παρουσία του Υπουργού Υγείας, κ. Άδωνι Γεωργιάδη και του Γενικού Γραμματέα Έρευνας & Τεχνολογίας, Δρ. Χρήστου Βασιλάκου. Στον χαιρετισμό του, ο κ. Άδωνις Γεωργιάδης ανέφερε μεταξύ άλλων: «Η πρωτοβουλία αυτή απέδειξε περίτρανα, σε ένα δυσχερές περιβάλλον για την χώρα μας, ότι οι ταλαντούχοι επιστήμονες μας μπορούν να κάνουν νέες επιχειρήσεις και startups, καθώς και να εφαρμόσουν τις νέες ιδέες τους. Η χώρα αυτή σέβεται την καινοτομία και θέλει να την προβάλει ως καλό παράδειγμα, ενώ πιστεύουμε ακράδαντα ότι το μεγάλο κεφάλαιο αυτού του τόπου είναι οι ιδιαίτερες ικανότητες τω ανθρώπων του. Το όραμα πρέπει να είναι η αξιοποίηση των ικανοτήτων που έχουμε σαν ανθρώπινο δυναμικό για να καταστήσουμε την χώρα μας πρωταγωνίστρια των εξελίξεων, στον κόσμο που γεννιέται.»
Από την πλευρά του ο Δρ. Χρήστος Βασιλάκος επεσήμανε ότι «έχει τεθεί ένας εξαιρετικά φιλόδοξος στόχος για τις δαπάνες Ε&Τ, έτσι ώστε να φτάσουν στο 1,2% του ΑΕΠ έως το 2020, με απαραίτητη προϋπόθεση για την εκπλήρωση του στόχου αυτού την αύξηση της ζήτησης και των επενδύσεων για έρευνα από τις επιχειρήσεις». Παράλληλα, ανέφερε ότι «εκτός από το στρατηγικό σχεδιασμό και την ανάδειξη προτεραιοτήτων έρευνας και τεχνολογίας, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς, έχει ολοκληρωθεί και το νέο θεσμικό πλαίσιο για την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και την καινοτομία, το οποίο θα διαμορφώσει τις απαραίτητες συνθήκες για ένα φιλικό προς την καινοτομία περιβάλλον μέσα στο οποίο θα αναπτυχθούν συνέργειες και θα αναδειχθούν οι καινοτόμες ιδέες».
Μέσω του διαγωνισμού ΣΦΕΕ Innovation Project, o Σύνδεσμος επιδιώκει, την ανάπτυξη πολιτικών διασύνδεσης μεταξύ ερευνητικών φορέων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και των φαρμακευτικών επιχειρήσεων μελών του, την ενίσχυση του ρόλου της καινοτομίας και της υπεραξίας της φαρμακευτικής καινοτομίας, την ανάδειξη του κλάδου της υγείας/φαρμάκου ως πεδίο ευκαιριών για την υλοποίηση του «νέου αναπτυξιακού μοντέλου» της χώρας μας, με απώτερο στόχο τη δημιουργία μελλοντικής υπεραξίας για τον κλάδο, την Ελλάδα και τους πολίτες της.
Η ανταπόκριση του επιστημονικού κόσμου κατά τη διάρκεια της περσινής διοργάνωσης, η μεγάλη συμμετοχή, η άρτια διαδικασία αξιολόγησης, η πρωτότυπη τελετή ανάδειξης και βράβευσης των νικητών αλλά κυρίως οι εξαιρετικές προτάσεις που υποβλήθηκαν (143 στο σύνολο) καθώς και η ανάγκη για συνεχή επιβράβευση της καινοτομίας στην υγεία σε μια εποχή που αναδεικνύεται το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του κλάδου για την ανάπτυξη της χώρας και την έξοδο από την κρίση, οδήγησαν στην απόφαση θεσμοθέτησης του διαγωνισμού και διοργάνωσης του για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά και στο σχεδιασμό περαιτέρω δράσεων για την ενίσχυση των νέων και ταλαντούχων επιστημόνων.
Μέρος των δράσεων αποτελεί και η σημερινή εκδήλωση, ΣΦΕΕ Innovation Project Day, στο πλαίσιο της οποίας 21 startups που συμμετείχαν στον πρώτο διαγωνισμό ΣΦΕΕ Innovation Project, αλλά και startups από τον ευρύτερο χώρο της υγείας, είχαν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν one-to-one συναντήσεις με 10 επενδυτές και Venture Capital Funds και εκπροσώπους του φαρμακευτικού κλάδου, προκειμένου να παρουσιάσουν τις ιδέες τους με στόχο μελλοντικές συνεργασίες.
Στο πλαίσιο της στρατηγικής Υπεύθυνης Ανάπτυξης και Δραστηριοποίησης του Συνδέσμου, αλλά και της στρατηγικής για την Ανάπτυξη της φαρμακοβιομηχανίας, της οποίας μέρος είναι και ο διαγωνισμός ΣΦΕΕ Innovation Project, ο ΣΦΕΕ προχωρά φέτος:
Ξεκινώντας λοιπόν από τη σημερινή εκδήλωση, εγκαινιάζει το δημόσιο διάλογο με μια ανοιχτή συζήτηση την οποία συντόνισε ο δημοσιογράφος Κώστας Τσαούσης με θέμα τον «Ρόλο της έρευνας και της καινοτομίας στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας». Στο πάνελ συμμετείχαν ο Γενικός Γραμματέας Έρευνας & Τεχνολογίας, Δρ. Χρήστος Βασιλάκος, ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελληνικών Εταιριών Επιχειρηματικών Κεφαλαίων και Συντονιστής Θεμάτων Καινοτομίας του ΥΠΑΝ, κ. Ιωάννης Παπαδόπουλος, ο Καθηγητής Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστήμιου Αθηνών και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, κ. Γεώργιος Κόλλιας, ο Πρόεδρος και Δ/νων Σύμβουλος Pharmathen, κ. Βασίλειος Κάτσος καθώς και ο κ. Κώστας Μπαμπαλής, μέλος της Επιτροπής Ανάπτυξης του ΣΦΕΕ και Δ/ντης Ανάπτυξης της εταιρίας Proton Pharma. Στη συζήτηση συμμετείχε και η νικήτρια του 1ου διαγωνισμού SFEE Innovation Project, μεταδιδακτορική Ερευνήτρια ΙΒΕΑΑ και CeO του Miroculus κα Φαίη Χριστοδούλου.
Στην Ελλάδα η σύνδεση της οικονομίας με την καινοτομία θεωρείται όχι άδικα μια από τις σημαντικές ελλείψεις και τροχοπέδη, τόσο για την ανάπτυξη του επιχειρηματικού όσο και του ερευνητικού κόσμου. Αντίθετα με ότι συμβαίνει σε άλλες χώρες, η αναζήτηση ενός μοντέλου ανάπτυξης με επίκεντρο τη γνώση, την καινοτομία και την έρευνα, απουσιάζει από το δημόσιο διάλογο στην Ελλάδα.
Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Πρόεδρος του ΣΦΕΕ, κ. Κωνσταντίνος Φρουζής: «Υπό αυτή την έννοια πρωτοβουλίες όπως ο σημερινός διάλογος για το ρόλο της έρευνας και της καινοτομίας στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, το ΣΦΕΕ Innovation Project, αλλά και η παρουσίαση της ερευνητικής δουλειάς των υποψηφίων στο σημερινό speed dating με επενδυτές και τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις μέλη του ΣΦΕΕ, προάγουν περαιτέρω τη συνεργασία μεταξύ του κόσμου των επιχειρήσεων και της ερευνητικής κοινότητας. Αποτελούν πρωτοβουλίες ενθάρρυνσης και υποστήριξης της νέας επιχειρηματικότητας και έχουν πολλαπλασιαστική αξία που υπερβαίνει την προώθηση νέων καινοτόμων ιδεών στο χώρο της υγείας. Η καινοτομία στον δικό μας κλάδο μπορεί να αποτελέσει οδηγό και παράδειγμα για μια στροφή επενδύσεων στην καινοτομία, σε όλους τους κλάδους».
Σε αυτή την προσπάθεια, ο ΣΦΕΕ δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο εταίρο από τον πιο εξωστρεφή και δυναμικό οργανισμό προώθησης καινοτόμων νεοφυών επιχειρήσεων, τους Industry Disruptors – Game Changers. Όπως δήλωσε και ο Συν-ιδρυτής των ID- GC, Μιχάλης Στάγκος: «Μετά την επιτυχία που είχε ο διαγωνισμός και την ποιότητα των προτάσεων που κατατέθηκαν το 2013, συνεχίζουμε δυναμικά για δεύτερη συνεχή χρονιά αυτή τη σημαντική συνεργασία. Με αυτή τη σύμπραξη καταφέρνουμε να αξιοποιήσουμε την τεχνογνωσία και το διεθνές δίκτυο συνεργατών των ID-GC σε συνδυασμό με το κύρος, τη δύναμη και τη γνώση των εταιριών μελών του ΣΦΕΕ και των στελεχών τους στην μοναδική πρωτοβουλία που στηρίζει ενεργά την ανάδειξη της επιχειρηματικότητας στο χώρο της Υγείας και τη διασύνδεση της επιστημονικής έρευνας με την αγορά με στόχο την αξιοποίηση των εξαιρετικών ερευνητών που έχουμε στην Ελλάδα, την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στη χώρα δημιουργώντας μια σειρά διαγνωστικών εργαλείων, καινοτόμων προϊόντων, θεραπειών και νέων εταιριών».
Σύμφωνα με τα βασικά συμπεράσματα του πάνελ, προκύπτει ότι η Πολιτεία θα πρέπει να δώσει περαιτέρω αναπτυξιακά κίνητρα και να ενθαρρύνει την προώθηση Καινοτομικών Επενδύσεων που θα φέρουν αύξηση της απασχόλησης και βελτίωση της ανταγωνιστικής θέσης της χώρας. Παράλληλα, θα πρέπει να δοθούν και κίνητρα για την ενίσχυση του ερευνητικού ιστού και της καινοτομικής επιχειρηματικότητας της χώρας, όπως:
Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Καθηγητής Γεώργιος Κόλλιας: «Η ανάπτυξη της οικονομίας και των κοινωνιών βασίζεται σήμερα σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή νέας επιστημονικής γνώσης. Η επιστημονική γνώση, η μετάφρασή της σε καινοτομία και κατ' επέκταση η οικονομική ανάπτυξη, προϋποθέτουν τη διαμόρφωση "οικοσυστημάτων έρευνας και καινοτομίας" που - όπως και τα φυσικά οικοσυστήματα - αποτελούνται από αλληλένδετους οργανισμούς, παραγωγούς και καταναλωτές, δυναμική διαχείριση πόρων και αυτορυθμιστικούς μηχανισμούς, που εξελίσσονται σε βάθος χρόνου. Η δημιουργία τέτοιων οικοσυστημάτων στην Ελλάδα απαιτεί μία επιθετική πολιτική ολοκληρωμένης υποστήριξης και διαχείρισης όλων των επιπέδων της παραγωγικής αλυσίδας».
Δεν υπάρχει πιο κατάλληλη χρονική στιγμή για να γίνει το συνέδριο αυτό, επεσήμανε ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων κ. Κωνσταντίνος Φρουζής κατά την εναρκτήρια ομιλία του στο συνέδριο «Θεραπευτική Συμμαχία» το οποίο γίνεται σήμερα στο Crown Plaza.
Όπως τόνισε τα τελευταία χρόνια ο Έλληνας ασθενής είναι αντικείμενο μιας ρατσιστικής αντιμετώπισης από την τρόϊκα σε σχέση με τους Ευρωπαίους ασθενείς. Ενώ, σε όλη την Ε.Ε. η δαπάνη υγείας είναι 7,5 κατά μέσο όρο, η τρόικα έθεσε οροφή το 6 και η Ελλάδα το έφθασε στο 4. Αποτέλεσμα είναι η εξαθλίωση των ασθενών. Κατά τα προβλεπόμενα, μέχρι τον Σεπτέμβριο η δαπάνη δεν θα βγαίνει και θα τρέχουν όλοι πανικόβλητοι, επεσήμανε και συνέχισε. «Έχουμε επανειλημμένα δηλώσει ότι η δαπάνη δεν θα πρέπει να είναι η μισή από το μέσο όρο της Ευρώπης των 27. Το θέμα της συμμαχίας είναι σημαντικό για τις φαρμακοβιομηχανίες, δεν υπάρχουν περιθώρια για να έχουμε διαφορετικές ατζέντες. Το κύριο τμήμα της ατζέντας μας δεν πρέπει να είναι κλαδικό. Πρέπει όλοι να βάλουμε πλάτη προς όφελος των ανασφάλιστων, να γίνει η φωνή μας δυνατή στα υπουργεία και στη Βουλή ότι είναι συμφέρον της Πολιτείας και των κομμάτων να στηρίξουν την υγεία και τους ανασφάλιστους».
Ανθή Αγγελοπούλου
Το ρόλο της κλινικής έρευνας για το κοινωνικό κράτος αλλά και την οικονομία της χώρας είχε σαν κεντρικό θέμα η εκδήλωση του ΣΦΕΕ που πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Κλινικών Μελετών με τίτλο: «Κλινικές Μελέτες στην Ελλάδα: Γιατί δεν επιταχύνουμε?». Την εκδήλωση την οποία συντόνισε ο Καθηγητής Οικονομικών Υγείας της ΕΣΔΥ, Γιάννης Κυριόπουλος τίμησαν με την παρουσία τους ο Υπουργός Υγείας, κ. Άδωνις Γεωργιάδης, ο οποίος επιβεβαίωσε ότι αποτελεί πρώτη προτεραιότητα της Κυβέρνησης η επίλυση των ζητημάτων τεχνικής φύσεως που στο παρελθόν έχουν δημιουργήσει καθυστερήσεις στο πλαίσιο των κλινικών μελετών, επισημαίνοντας την ανάγκη άμεσης υλοποίησης και επίλυσης των προβλημάτων δεδομένου ότι η Ελλάδα διαθέτει υψηλής ποιότητας επιστημονικό δυναμικό, το οποίο οφείλει να αξιοποιήσει. Από την πλευρά του ο Πρόεδρος του ΕΟΦ, κ. Δημήτριος Λιντζέρης αναφερόμενος στις Κλινικές Μελέτες ως εργαλείο επιστημονικής, οικονομικής και ιατρικής ανάπτυξης, απέδωσε στην ελληνική νοοτροπία την ασυνεννοησία ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς, τονίζοντας ότι λείπει ο τρόπος επίτευξης του αποτελέσματος. Η Γενική Γραμματέας Δημόσιας Υγείας, κα Χριστίνα Παπανικολάου τόνισε μεταξύ άλλων ότι: «Η Ελλάδα διαθέτει όλα τα εχέγγυα και βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή από άποψη ακαδημαϊκής κατάρτισης των ερευνητών της, εμπειρίας των Αρχών και Επιτροπών του ΕΟΦ και της Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας στην αξιολόγηση, έγκριση και παρακολούθηση των κλινικών μελετών».
Ο Πρόεδρος του ΣΦΕΕ, κ. Κωνσταντίνος Φρουζής, στο σύντομο χαιρετισμό του υπογράμμισε ότι: «Η κλινική έρευνα δημιουργεί και προσφέρει εξειδικευμένη απασχόληση, εισάγει και ενσωματώνει στο ελληνικό αναπτυξιακό πρότυπο τη διεθνή τεχνογνωσία. Με τα κατάλληλα οικονομικά, φορολογικά και αναπτυξιακά κίνητρα, καθώς και με τη σύνδεση των Πανεπιστημίων με την έρευνα θα έχουμε εντυπωσιακές επιδόσεις. Εντούτοις, η χώρα μας παραμένει μη ανταγωνιστική στο πλαίσιο των πολυεθνικών προγραμμάτων, κυρίως λόγο των καθυστερήσεων στην έναρξη & υλοποίηση των κλινικών μελετών. Πλέον το όραμα για ετήσια έσοδα από επενδύσεις στην κλινική έρευνα της τάξης των 300 και πλέον εκατομμυρίων ευρώ, μοιάζει ουτοπικό. Θεωρείται σχεδόν βέβαιο πως το 2013 τα έσοδα δεν αυξήθηκαν σε σχέση με το «φτωχό» σε κλινική έρευνα 2012, ενώ για το 2014 από τα όσα μπορούμε να γνωρίζουμε από πλευράς εγκρίσεων, τα κεφάλαια υπολογίζονται σε ακόμη πιο χαμηλά επίπεδα».
Κλείνοντας ο Πρόεδρος του ΣΦΕΕ απηύθυνε πρόσκληση συνεργασίας σε όλους τους φορείς καθώς όπως χαρακτηριστικά είπε: «Αυτό που απαιτείται είναι η στενή συνεργασία όλων των παραγόντων, ώστε να βρεθούν συναινετικές λύσεις που θα αναδείξουν το δυναμικό της χώρας και θα την καταστήσουν αξιόπιστο Ευρωπαίο εταίρο. Στόχος του ΣΦΕΕ και όλων των φαρμακευτικών εταιριών μελών του είναι η ανάδειξη της χώρας μας σε κέντρο διεξαγωγής κλινικών μελετών με διεθνή απήχηση που θα δώσει νέα πνοή και ώθηση τόσο στη Δημόσια Υγεία όσο και την Εθνική Οικονομία».
Η κα Βαρβάρα Μπαρούτσου, Συντονίστρια Επιτροπής Ιατρικών Δ/ντων, ΣΦΕΕ και Ιατρική & Επιστημονική Δ/ντρια SANOFI μιλώντας για την ανάγκη παρακολούθησης της ερευνητικής δραστηριότητας, τόνισε ότι: «Σύγχρονη Κλινική Έρευνα επιστημονικής αιχμής σημαίνει βιοιατρική πρόοδος, μείωση του κόστους και του χρόνου ανάπτυξης νέων φαρμακευτικών παραγόντων, με αποτέλεσμα οι πολίτες να έχουν άμεση πρόσβαση σε όλα τα καινοτόμα φάρμακα και να επωφελούνται, χωρίς καθυστερήσεις, από τις νέες θεραπευτικές επιλογές. Ουσιαστικά, νέα πρωτότυπα φάρμακα και νέες θεραπείες μεταφράζουν τις επιστημονικές εξελίξεις σε προαγωγή της δημόσιας υγείας, η οποία αποτελεί απαραίτητο δομικό στοιχείο, της ευημερίας και της κοινωνικής ανάπτυξης με τη συμβολή της επιστημονικής αριστείας των κλινικών ερευνητών».
Στο πλαίσιο της Εκδήλωσης ο Επιστημονικός Συνεργάτης του Τομέα Οικονομικών της Υγείας της ΕΣΔΥ κ. Κώστας Αθανασάκης παρουσίασε τα αποτελέσματα της μελέτης κλινικής παρεμβατικής έρευνας των εταιρειών μελών ΣΦΕΕ με θέμα: «Αποτύπωση της κλινικής έρευνας στην Ελλάδα: νέα δεδομένα». Σύμφωνα με τη Μελέτη συγκριτικά με το 2010 υπήρξε σχετική εξομάλυνση της εγκριτικής διαδικασίας σε επίπεδο Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας και σταθερή αναλογία μεταξύ των συμμετεχόντων κέντρων από πλευράς νοσοκομείων του ΕΣΥ και Πανεπιστημιακών. Βάσει των ευρημάτων της μελέτης σε σύγκριση με το 2010 παρατηρείται μια σχετική περιστολή της ερευνητικής δραστηριότητας, όπως προκύπτει από τον περιορισμό του μέσου προϋπολογισμού ανά μελέτη (296.602 € το 2010, 218.555€ το 2012), καθώς και από τον περιορισμό στον μέσο αριθμό ασθενών ανά μελέτη και των συμμετεχόντων ερευνητικών κέντρων ανά μελέτη.
Στην μελέτη συμμετείχε το σύνολο των μελών του ΣΦΕΕ (70 ελληνικές και θυγατρικές πολυεθνικών εταιρίες), από τις οποίες κατά τη διάρκεια του 2012 δραστηριοποιήθηκαν στο πεδίο των κλινικών δοκιμών το 28,57%. Ο αριθμός των εγκεκριμένων παρεμβατικών μελετών των εταιρειών μελών του ΣΦΕΕ για το 2012, παραμένει χαμηλός καθώς καταγράφεται να έχουν λάβει έγκριση μόλις 70 νέες παρεμβατικές κλινικές δοκιμές από την ΕΕΔ. Στο σύνολο οι εγκεκριμένες μελέτες (αρχικές εγκρίσεις) για τη χώρα μας το 2010 εκτιμώνται σε 120 και αντιστοίχως το 2012 ανέρχονταν περί τις 138. Ενώ ο εκτιμώμενος συνολικός αριθμός εγκεκριμένων κλινικών δοκιμών στην χώρα το 2013 υπολογίζεται σε 122 έναντι 138 το 2012, σημειώνοντας μείωση κατά 12%. Ο αριθμός αυτός πιθανότατα δεν αντικατοπτρίζει τις δυνατότητες της χώρας από πλευράς υποδομών, επιστημονικής επάρκειας και ανθρωπίνου κεφαλαίου καθώς την ίδια περίοδο ο αντίστοιχος αριθμός διενεργούμενων μελετών καταγράφεται υπερτριπλάσιος σε χώρες όπως το Βέλγιο, ενώ ακόμα και σε χώρες με χαμηλότερα επίπεδα τεχνογνωσίας, όπως η Ρουμανία οι έρευνες ξεπερνούσαν την ίδια χρονιά τις 200.
Οι κλινικές δοκιμές αποτελούν “οξυγόνο” για το ανθρώπινο κεφάλαιο και την οικονομία της χώρας καθώς, σύμφωνα με τη μελέτη της ΕΣΔΥ κάθε φορά που εγκρίνεται μια κλινική δοκιμή “εισάγονται” στην Ελλάδα περίπου 250.000€ και προκαλείται, σύμφωνα με τους δημοσιευμένους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές, καθαρή αύξηση στο ΑΕΠ της χώρας μας, η οποία υπερβαίνει κατά πού τις 500.000€ ανά κλινική δοκιμή. Παρόλα αυτά, φαίνεται (έως το 2012 τουλάχιστον) ότι “δεν επιταχύνουμε”. Με ένα νέο θεσμικό πλαίσιο και με δεδομένη τη διάθεση των φαρμακευτικών εταιρειών και δηλωμένη την πρόθεση των αρχών να συνδράμουν να επενδύσουν σε έρευνα στην Ελλάδα, η απάντηση στο ερώτημα «Γιατί στην Ελλάδα δεν επιταχύνουμε;» είναι επιτακτική και μείζονος σημασίας για τη χώρα. Η αναζήτηση λύσεων αποτελεί εθνική προτεραιότητα.
Στη συζήτηση των αποτελεσμάτων της μελέτης που ακολούθησε και στην οποία πήραν μέρος ο Πρόεδρος του ΕΟΦ, κ. Δ. Λιντζέρης, ο Πρόεδρος της ΕΕΔ, κ. Α. Παπαβασιλείου, ο Διοικητής της 1ης ΥΠΕ, κ. Β. Κοντοζαμάνης, ο Καθηγητής Παθολογίας- Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής και Δ/ντης ΓΠΠ του Νοσοκομείου «Σωτηρία», κ. Κ. Συρίγος καθώς και ο Συντονιστής - Δ/ντης Νεφρολογικού Κέντρου ΓΝ Νίκαιας/Πειραιά, κ. Χ. Ιατρού τονίστηκαν τα οφέλη από την Κλινική Έρευνα, τα οποία είναι πολυσήμαντα και αφορούν:
Τους ασθενείς:
Ταχεία πρόσβαση σε νέες θεραπείες ιδιαίτερα για νόσους απειλητικές για τη ζωή
Βελτίωση θεραπευτικής αντιμετώπισης των διαφόρων παθήσεων
Μεγαλύτερη δυνατότητα θεραπευτικών επιλογών
Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης
Αναβάθμιση της ποιότητας ζωής
Τους επαγγελματίες της υγείας:
Νέα φάρμακα στη θεραπευτική φαρέτρα
Δυνατότητα επιλογής της κατάλληλης θεραπείας ανά περίπτωση
Απαντήσεις σε συγκεκριμένα επιστημονικά ερωτήματα
Διεύρυνση γνώσεως / κατανόησης των διαφόρων παθήσεων
Αύξηση της εμπειρίας στη θεραπευτική αντιμετώπιση των διαφόρων παθήσεων
Τους ερευνητές:
Υψηλού κύρους δημοσιεύσεις
Ανάδειξη ελλήνων ερευνητών και των ομάδων τους
Διεθνείς συνεργασίες & εξωστρέφεια
Ενίσχυση χρηματοδότησης της βασικής, μεταφραστικής και ανεξάρτητης ακαδημαϊκής έρευνας και των σχετικών υποδομών – ερευνητικών εργαστηρίων & κέντρων αριστείας
Ενίσχυση Ερευνητικών Λογαριασμών (ΕΛΚΕ) Πανεπιστημίων
Ενίσχυση αποδοχών ερευνητών – ιατρών και μη διαρροή αυτών προς το εξωτερικό
Την Εθνική Οικονομία:
Εισροή σημαντικών κεφαλαίων στην Ελλάδα
Δυνατότητα επενδύσεων σε δομές υγείας
Αύξηση της απασχόλησης και δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Αξιοποίηση επιστημονικού ανθρώπινου δυναμικού σε εξειδικευμένους τομείς.
Το Εθνικό Σύστημα Υγείας:
Απόκτηση ερευνητικού “know-how”
Βελτίωση της οργάνωσης και του εξοπλισμού
Εισροή εσόδων (15% του προϋπολογισμού των Κλινικών Μελετών στα Νοσοκομεία, 5% του προϋπολογισμού στις ΥΠΕ/ΕΛΚΕΑ) για την κάλυψη αναγκών ιδιαίτερα για ειδικευόμενο προσωπικό
Μάλιστα, για κάθε επιπλέον επένδυση €10 εκ. βάσει εκτίμησης ΙΟΒΕ, υπάρχει συνολική αύξηση του ΑΕΠ κατά 22 εκ. €, επιπλέον αύξηση κατά 5,18 εκ. στα έσοδα του Κράτους από φόρους και εισφορές και δημιουργία 436 νέων θέσεων εργασίας. Η φαρμακευτική βιομηχανία έχει συνολική επίδραση στο ΑΕΠ κατά 7,5 δις € (3,4% ΕΠ) και 132.000 θέσεις εργασίας αλλά και 400 εκ. € σε φοροεισφορές (Πηγή ΙΟΒΕ), ενώ προτίθεται να επενδύσει περαιτέρω στην Κλινική ‘Έρευνα ενισχύοντας την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, υπερτετραπλασιάζοντας τα ερευνητικά κονδύλια σε διάστημα 2-3 ετών. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του σκοπού αυτού είναι η δημιουργία Εθνικής Στρατηγικής και Σχεδιασμού με κοινό στόχο την προσέλκυση και διατήρηση κλινικών μελετών στην Ελλάδα.
Με την έκδοση της κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΔΥΓ3(α)/οικ.18910, ΦΕΚ Β' 390) έγινε ένα πολύ σημαντικό βήμα μπροστά, δυστυχώς όμως εξακολουθούν να υπάρχουν δυσλειτουργίες, οι οποίες οφείλονται στη μη πλήρη και καθολική εφαρμογή της από τους αρμόδιους εμπλεκόμενους φορείς, σε υπερερμηνείες ή υποκειμενικές αξιολογήσεις των άρθρων της, ενώ υπάρχει απουσία ενιαίας τήρησης διαδικασιών σε Νοσοκομεία ΕΣΥ, ΥΠΕ-ΕΛΚΕΑ, Πανεπιστήμια-ΕΛΚΕ, όπως και ανεπαρκής εξειδικευμένη στελέχωση των θεσμών που είναι υπεύθυνοι για την αξιολόγηση & έγκριση εφαρμογής τους. Η αντιμετώπιση της έλλειψης κεντρικού συντονισμού στην Δημόσια Διοίκηση που αφορά στην επίλυση λειτουργικών-διαδικαστικών θεμάτων κυρίως στην υλοποίηση των συμβάσεων με τα Νοσοκομεία και τις ΥΠΕ θα απελευθέρωναν περισσότερες ευκαιρίες συνεργασιών και χρηματοδοτήσεων στα πλαίσια του ΕΣΥ.
Η κατάσταση αυτή σε συνδυασμό με την επίσης μεγάλη καθυστέρηση της έγκρισης τιμολόγησης & αποζημίωσης νέων φαρμάκων την προηγούμενη τριετία αποτελούν πλέον σοβαρότατο λόγο αποκλεισμού της χώρας μας από την δραστηριότητα διενέργειας κλινικών μελετών, καθώς η Ελλάδα εμφανίζεται ως μια μη φερέγγυα και ανταγωνιστική επιλογή, με αποτέλεσμα και οι επιχειρήσεις να περιορίζουν ακόμα περισσότερο την έκταση της δραστηριότητάς τους σε αυτόν τον τομέα. Αυτό βέβαια έχει σαν αποτέλεσμα και τη μη αξιοποίηση του υψηλού επιστημονικού δυναμικού της χώρας και της αξιοπιστίας του ως βασικό κίνητρο για την προσέλκυση και τη διατήρηση των κλινικών μελετών στην Ελλάδα.
Σε μια εποχή που η χώρα στοχεύει στην ανάπτυξη, το γεγονός αυτό επηρεάζει την επιλογή της χώρας μας για συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα, συντελεί στην μείωση των κλινικών μελετών κατά 12% των εταιρειών μελών ΣΦΕΕ (στο διάστημα 2012 έναντι 2010), στην αύξηση της ανεργίας στον κλάδο της έρευνας και φυσικά στερεί από την χώρα την εισροή σημαντικών πόρων από το εξωτερικό.
Η προσέλκυση επενδύσεων στην Κλινική Έρευνα θα αυξηθεί σημαντικά με τη μείωση της γραφειοκρατίας, την απλοποίηση των διαδικασιών και συστηματική τήρηση του χρονοδιαγράμματος έγκρισης των κλινικών μελετών σύμφωνα με την Κοινοτική και Εθνική νομοθεσία. Ιδιαίτερα θετικά θα λειτουργήσει και η ενίσχυση της συνεργασίας Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας, ΕΟΦ, ΥΠΕ, Πανεπιστημίων και Νοσοκομείων και ενώσεων ασθενών για τα θέματα Κλινικών Μελετών και η διενέργεια συστηματικού δημοσίου διαλόγου και συναντήσεων των εταίρων για τη δημιουργία κοινών προϋποθέσεων για την προσέλκυση κλινικών μελετών. Αντίστοιχα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και η ανεπάρκεια ενημέρωσης τόσο του συνόλου της κοινωνίας όσο και των ασθενών για τα πολλαπλά οφέλη της Κλινικής Έρευνας δεδομένου ότι η ευρωπαϊκή νομοθεσία επιτρέπει βάσει προϋποθέσεων την πληροφόρηση των πολιτών για τα θέματα αυτά.
Αναστάτωση έχει προκαλέσει το γεγονός ότι τα μεγάλα κεντρικά νοσοκομεία της χώρας δεν είναι σε θέση να κάνουν παραγγελίες ούτε για τα στοιχειώδη φαρμακευτικά σκευάσματα. Σύμφωνα με την επιστολή που έστειλε στον πρόεδρο του ΕΟΠΥΥ Δημήτρη Κοντό, ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ Κωνσταντίνος Φρουζής τα νοσοκομεία της χώρας αδυνατούν να προμηθευτούν φάρμακα γιατί δεν έχουν χρήματα. Για το λόγο αυτό ο κ. Φρουζής ζητά από τον κ. Κοντό να προχωρήσει άμεσα ο ΕΟΠΥΥ στις απαραίτητες πιστώσεις υπέρ των νοσοκομείων, βάσει των οφειλομένων από τον Οργανισμό ποσών από τη νοσηλεία των ασφαλισμένων του.
Σύμφωνα με την επιστολή του ΣΦΕΕ, με το Προεδρικό Διάταγμα 113/2010 (ΦΕΚ 194/Α/22.11.2010) δεν νοείται καμία ανάληψη υποχρέωσης από δημόσιο φορέα τη στιγμή που δεν έχει εξασφαλισθεί η αντίστοιχη πίστωση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τα νοσοκομεία δεν μπορούν να προβούν σε καμία παραγγελία φαρμάκων τη στιγμή που ο ΕΟΠΥΥ δεν έχει προχωρήσει στις αντίστοιχες πιστώσεις, διαφορετικά η εν λόγω δαπάνη δεν θα εγκριθεί από το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Δεδομένου λοιπόν ότι τα νοσοκομεία έχουν αρχίσει να αντιμετωπίσουν σοβαρές ελλείψεις σε φάρμακα, τα οποία είναι απαραίτητα ο ΣΦΕΕ κάνει έκκληση στον κ. Κοντό να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες προκειμένου να αποφευχθούν προβλήματα με τους ασθενείς.
Νέο Κώδικας Δεοντολογίας του ΣΦΕΕ, προανήγγειλε ο έκανε ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ κ. Κωνσταντίνος Φρουζής στο Συνέδριο της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας με τίτλο: «Ενημέρωση Υψηλού Κινδύνου: Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Δημόσια Υγεία» το οποίο έγινε χθες στο Ίδρυμα Ευγενίδου, ο οποίος θα ενσωματώσει στο άμεσο μέλλον κανόνες για την βέλτιστη και υπεύθυνη επικοινωνία των φαρμακευτικών επιχειρήσεων με τα ΜΜΕ κανόνες με στόχο απώτερο τη διαφύλαξη της δημόσιας υγείας.
Με τη συμμετοχή όλων των εκπροσώπων του κλάδου Υγείας ξεκίνησε τις εργασίες του, το 12o ΣΥΝΕΔΡΙΟ HEALTHWORLD με τίτλο: «Από το Μνημόνιο στην Ανασυγκρότηση του Υγειονομικού Τομέα», που διοργανώνει το Ελληνο-Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο.
Στην εναρκτήρια ομιλία του ο πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος, Κωνσταντίνος Φρουζής τόνισε ότι φτάσαμε ήδη τα 4 χρόνια μέσα σε βαθιά κρίση και παρόλο που ως χώρα έχουμε κάνει βήματα μπροστά, έχουμε δυστυχώς όμως κάνει και αρκετά πίσω.
Για παράδειγμα όπως είπε ο κ. Φρουζής μακροοικονομικά οι αριθμοί πάνε καλύτερα, το ευρώ είναι το νόμισμα μας και σχεδόν όλοι ανεξαιρέτως το στηρίζουμε. Οι Έλληνες όμως δεν βλέπουμε ακόμη φως στο τούνελ, πολλοί είναι σε άσχημη κατάσταση, η ανεργία πολύ ψηλά και ανεβαίνει συνέχεια, οι νέοι εγκαταλείπουν τη χώρα μας, δεν έχουν δουλειές και όραμα.
Ο τομέας Υγείας είναι αρκετά συνειδητοποιημένος από το 2009 ότι γι’ αυτό και φρόντισαν να συνεργαστούν άμεσα. Διαφώνησαν με την πολιτεία σε όποιο οριζόντιο μέτρο, ωστόσο τα αποτελέσματα ήταν θετικά και η συνεισφορά τους στα δημοσιονομικά ήταν σημαντική. «Στηρίξαμε με επιμονή και αφοσίωση την πρόσβαση των πολιτών στις θεραπείες και τα φάρμακα (παρότι όχι και τόσο προφανές και εύκολο)» είπε ο κ. Φρουζής.
«Σήμερα πλέον όμως βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι» όπως τόνισε και συνέχισε. «Είναι ώρα για διαρθρωτικές αλλαγές, όχι για πασαλείμματα. Πρέπει να λειτουργήσει η αγορά. Χρειαζόμαστε μια αγορά όπου θα πιάνεται ο στόχος:
1. με τα νέα φάρμακα,
2. με τιμές on και off patent και γενοσήμων (δηλαδή των on χαμηλές, και των off & γενοσήμων πιο ψηλές απ’ ότι πρέπει),
3. με υψηλότερους όγκους στα off & γενόσημα, χωρίς όμως ανεξέλεγκτα δεκάδες γενόσημα ανά δραστική όπου όποιοι παρασιτούν εμποδίζουν τους καλύτερους «γενοσημάδες» να προοδεύσουν,
4. με μητρώα ασθενών και θεραπευτικά πρωτόκολλα,
5. με κανονικότερες πληρωμές και άρα με συγκεκριμένο cash flow πλάνο για τις εταιρείες προς όφελος των επενδύσεων και της απασχόλησης».
«Χρειάζονται κανόνες. Χρειάζεται να μην κρύβουμε τα πράγματα κάτω από το χαλί με αυξήσεις των rebates και clawback. Δεν υπάρχει άλλος χρόνος. Ή θα κρατήσουμε τις επενδύσεις στη χώρα μας και θα ανακόψουμε την ανεργία ή τα πράγματα θα πάνε χειρότερα!» τόνισε και συνέχισε.
«Είναι ώρα λοιπόν για τομές, για αποφάσεις προς όφελος μιας ενισχυμένης - με αναχαίτιση του κόστους από τα νοσοκομεία - πρωτοβάθμιας περίθαλψης και άρα μιας απρόσκοπτης πρόσβασης των ασθενών στο δίπολο φάρμακο / γιατρός».
Δεύτερο σημείο σύμφωνα με τον κ. Φρουζή, είναι η δαπάνη (ή επένδυση) στην υγεία. Το 2011, (πόσο μάλλον το 2013), ήταν ήδη στο -30% και -37% η δημόσια δαπάνη! «Σαφώς το φάρμακο ήταν ο σωτήρας των δημοσιονομικών της υγείας (-55% σε 4 χρόνια). Φτάσαμε λοιπόν το 2013 σε μια κατά κεφαλή δημόσια φαρμακευτική δαπάνη, όπου η Ευρωπαϊκή είναι +50% από τη δική μας, ενώ ακόμη τρέχουμε πίσω από το 1% ενός ΑΕΠ σε ελεύθερη πτώση, (σχεδόν -65% δις € χαμένα σε 4 χρόνια!) όπως διευκρίνισε.
«Παραλογισμός, παράκρουση, ρατσισμός (της τρόικα) ενάντια στους έλληνες ασθενείς και τους έλληνες πολίτες. Όλα αυτά οδηγούν στα γεγονότα που ζει η κοινωνία μας τις τελευταίες μέρες» είπε χαρακτηριστικά.
Στόχος δαπάνης, όπως είπε, είναι να μην πέσει κάτω από το 1,2% - 1,3% του ανύπαρκτου πλέον ΑΕΠ μας (2,25 δις €), και όπου η κατά κεφαλή δαπάνη της Ευρώπης θα είναι μόνο +60% από την δική μας…!»
Παρόλα αυτά ο κ Φρουζής επεσήμανε ότι «μέσα σ’ αυτόν τον λογιστικό παραλογισμό και την έλλειψη οράματος δεν πρέπει να μας ενδιαφέρουν μόνο τα νούμερα, πρέπει να βάζουμε τα κομπιουτεράκια και τα excelοφυλλα λίγο στην άκρη και να σκεφτούμε στρατηγική και κοινωνία, ασθενείς και πολίτες, κοινωνική συνοχή, καλύτερη ζωή, υψηλότερο προσδόκιμο ζωής, ακόμη και Ανάπτυξη σε κάποιο ντελίριο αισιοδοξίας μας…
Ο στόχος μας στην Ελλάδα σαφώς δεν είναι από τα 80 περίπου χρόνια προσδόκιμο ζωής που είμαστε σήμερα (με 86 την Δυτική Ευρώπη) να καταλήξουμε όπως η Ανατολική Ευρώπη που είναι στα 68! Αυτό είναι μια σχεδόν γενιά λιγότερη και πρέπει πάση θυσία αυτό να μη συμβεί στη χώρα μας και τα παιδιά μας».
Κλείνοντας, ο πρόεδρος του ΣΦΕΕ επεσήμανε ότι είναι αισιόδοξος, ότι η ηγεσία του υπουργείου Υγείας σε συνεργασία με τα άλλα υπουργεία (Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εργασίας κ.λπ.) θα διαπραγματευτούν και θα πείσουν την τρόικα έτσι ώστε και οι Έλληνες ασθενείς αλλά και οι σοβαροί επιχειρηματίες στην χώρα μας να είναι περήφανοι που ζουν και συνεχίζουν να επιχειρούν στην Ελλάδα.