Στοχεύοντας στη μακροζωία
«Στοχεύοντας στη μακροζωία: από την πρόληψη στη θεραπεία» είναι το θέμα της επιστημονικής εκδήλωσης που θα διεξαχθεί 11 – 14 Ιουλίου 2013, στην ΙΚΑΡΙΑ, στο Ξενοδοχείο «CAVOS BAY». Η εκδήλωση διοργανώνεται από την Α' Καρδιολογική Κλινική και το Ομώνυμο Εργαστήριο της Α’ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής κλινικής, του Πανεπιστημίου Αθηνών, "Ιπποκράτειο" Γ.Ν.Α. Για την εκδήλωση μίλησαν σε συνέντευξη τύπου ο καθηγητής Καρδιολογίας κ. Χριστόδουλος Στεφανάδης, διευθυντής της Α΄ Καρδιολογικής Κλινικής και του Ομώνυμου Εργαστηρίου Πανεπιστημίου Αθηνών ΓΝΑ Ιπποκράτειο, ο καθηγητής Καρδιολογίας κ. Χρήστος Πίτσαβος από την Α’ Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, ο επιμελητής Α’ της Κλινικής κ. Γεώργιος Λάζαρος και η επιμελήτρια Α’ της Κλινικής κα Χριστίνα Χρυσοχόου.
Όπως είπαν χαρακτηριστικά η φυσική καθημερινή δραστηριότητα, λίγο και υγιεινό φαγητό στα πρότυπα της μεσογειακής διατροφής, διατήρηση χαμηλού σωματικού βάρους, κοινωνικότητα, τσάι αλλά και …αισιοδοξία με αποφυγή του στρες, είναι τα βασικά συστατικά της μακροβιότητας σύμφωνα με τη «συνταγή» που μας δίνουν οι κάτοικοι ενός μικρού ελληνικού νησιού, της Ικαρίας!
Πριν από 4 χρόνια τα επιστημονικά δεδομένα έδειξαν ότι η Ικαρία, μαζί με τη Σαρδηνία, τη Λόμα Λίντα του Μεξικό, την Νικόγια στην Κόστα Ρίκα και την Οκινάβα της Ιαπωνίας, είναι οι περιοχές του κόσμου με τα υψηλότερα ποσοστά υπερήλικων. Όπως μάλιστα δείχνουν τα δημογραφικά στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη μόνο το 0,1% του πληθυσμού ζει πάνω από 90 χρόνια, στην Ικαρία το αντίστοιχο ποσοστό είναι δεκαπλάσιο με παράλληλη διατήρηση καλής ποιότητας ζωής.
Ο δημογραφικός παγκόσμιος χάρτης τα τελευταία χρόνια έχει αλλάξει, καθώς το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης έχει αυξηθεί και οι Υπηρεσίες Υγείας καλούνται να ανταποκριθούν στις ανάγκες νοσηρότητας των ατόμων τρίτης ηλικίας, με τον αυξημένο καρδιαγγειακό φορτίο νόσου, τις ιδιαιτερότητες άλλων χρόνιων συνοδών παθήσεων και τους προβληματισμούς που προκύπτουν για την εφαρμοζόμενη θεραπεία. Σύμφωνα με στοιχεία από την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), οι ηλικιωμένοι (>65 ετών) αντιπροσωπεύουν το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί στο 24% μέχρι το 2020. Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι η επιμήκυνση της ζωής δεν συνδέεται πάντα με την επιμήκυνση της διάρκειας επιβίωσης με ικανοποιητική ποιότητα ζωής. Οι καρδιαγγειακές παθήσεις εκτιμούνται ως η κυριότερη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας. Η ΠΟΥ εκτιμά ότι το 30% των συνολικών θανάτων προκύπτουν από καρδιαγγειακές παθήσεις. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η καρδιαγγειακή νόσος προκαλεί σχεδόν τον ήμισυ του συνόλου των θανάτων (42%) και κοστίζει €169 δισ. το χρόνο. Ομοίως, οι καρδιαγγειακές παθήσεις έχουν επηρεάσει και τις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Για παράδειγμα, στην Ινδία και την Κίνα, η καρδιαγγειακή νόσος πλήττει περισσότερους ανθρώπους από ό,τι σε όλες τις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες του κόσμου μαζί. Οι συνήθειες του τρόπου ζωής φαίνεται να κατέχουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της νόσου.
Οι μέχρι τώρα παρατηρήσεις συγκλίνουν στον τρόπο ζωής των κατοίκων της Ικαρίας που δρα προστατευτικά στην εμφάνιση καρδιαγγειακών και νεοπλασματικών νοσημάτων. Φαίνεται ότι ο μακροχρόνια κατανάλωση Μεσογειακού τύπου διατροφής σε συνδυασμό με την ορεσίβια ζωή και την χαλιναγώγηση του στρες να έχουν σημαντικό ρόλο, χωρίς όμως οι ακριβείς μηχανισμοί να έχουν διευκρινιστεί. Στα πλαίσια των παραπάνω επιδημιολογικών παρατηρήσεων, η Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική ξεκίνησε μια μελέτη καταγραφής των κλινικών και παρακλινικών χαρακτηριστικών καθώς και των συνηθειών τρόπου ζωής των κατοίκων της Νήσου Ικαρίας μέσης και προχωρημένης ηλικίας. Στόχος της μελέτης πέρα της πλήρους ιατρικής εξέτασης είναι και η εκτίμηση του συνολικού καρδιαγγειακού κινδύνου των μεσηλίκων και ηλικιωμένων κατοίκων σε προοπτική παρακολούθηση 10ετίας. Για το λόγο αυτό, ομάδα εκπαιδευμένων ιατρών καρδιολόγων και παθολόγων επισκέφτηκαν την Ικαρία από τις αρχές του Ιουνίου και πρόσφεραν πλήρη παθολογική και καρδιολογική εξέταση συμπεριλαμβανομένου υπερηχοκαρδιογραφήματος, ηλεκτροκαρδιογραφήματος και βιοχημικού ελέγχου για την καλύτερη αποτίμηση της κατάστασης υγείας των μόνιμων κατοίκων της Νήσου. Συνολικά αποτιμήθηκαν περισσότεροι από 300 παράμετροι, κλινικοί, βιοχημικοί, συνήθεις τρόπου ζωής, ψυχοκοινωνικοί και διαιτητικοί. Ως εκ τούτου, αν γίνει εφικτός ο καθορισμός του τρόπου με τον οποίο μπορούν οι συνήθειες του τρόπου ζωής να επηρεάσουν το κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου σε πληθυσμούς μεσηλίκων και ηλικιωμένων, θα αποκτήσουμε ένα εργαλείο για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής και να αξιοποιήσουμε αποτελεσματικότερα τους υπάρχοντες πόρους περίθαλψης, ιδιαίτερα στους κατοίκους απομονωμένων νησιωτικών περιοχών, όπως η Ικαρία. Ίσως έτσι αποδειχθεί ότι η παρουσία μακροβιότητας δεν αποτελεί ένα τυχαίο γεγονός, όπως εικάζουν κάποιοι των κατοίκων, αλλά το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας υιοθέτησης ενός εναλλακτικού τρόπου και θεώρησης ζωής.
Τα πρώτα αποτελέσματα της μελέτης που διεξήχθη από τον Ιούνιο μέχρι τον Οκτώβριο του 2009 και συμπεριέλαβε 673 ηλικιωμένα άτομα (μέσης ηλικίας 75 ±6.5, εκ των οποίων το 49% ήταν άνδρες) και 657 νεότερα (μέσης ηλικίας 54±7, 46% άνδρες) μόνιμους κατοίκους της νήσου, δείχνουν τα εξής:
Ο επιπολασμός του καπνίσματος βρέθηκε να είναι 17% στους ηλικιωμένους και 42% στους μεσήλικες, η αρτηριακή υπέρταση βρέθηκε σε ποσοστό 65% των ηλικιωμένων και.29% των μεσηλίκων, ο σακχαρώδης διαβήτης σε 23% των ηλικιωμένων και 13% των μεσηλίκων και ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου καταγράφηκε στο 21% των ηλικιωμένων και 4 των μεσηλίκων. Όσο αφορά την υπερλιπιδαιμία αυτή παρατηρήθηκε στο 42% των ηλικιωμένων και στο 40% των μεσηλίκων, ενώ τα ηλικιωμένα άτομα είχαν μεγαλύτερο επιπολασμό μεταβολικού συνδρόμου (58% έναντι 45% στους νεότερους). Τα ηλικιωμένα άτομα είχαν υψηλότερα επίπεδα αρτηριακής πίεσης αλλά χαμηλότερο σωματικό βάρος. Τα παραπάνω δείχνουν ότι οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου επιπολάζουν σε σημαντικό ποσοστό στους ηλικιωμένους και μάλιστα σε συγκρίσιμα ποσοστά με τους ηλικιωμένους κατοίκους και άλλων περιοχών της χώρας.
Αυτό όμως που φαίνεται να διακρίνει τους ηλικιωμένους κατοίκους της Ικαρίας είναι ο τύπος της δίαιτας που περιλαμβάνει συχνότερα ψάρι, φρούτα, λαχανικά, όσπρια και τσάι βουνού και κατανάλωση ελληνικού καφέ σε καθημερινή βάση απ’ ό,τι στους νεότερους. Η υιοθέτηση πιο υγιεινής διατροφής ήταν πιο συχνή στους ηλικιωμένους της Ικαρίας (68% στους υπερήλικες άνδρες άνω των 80 ετών, και 64% στις υπερήλικες γυναίκες) σε σύγκριση με ανάλογης ηλικίας άτομα από τη μελέτη ΑΤΤΙΚΗ (αστικής ημιαστικής περιοχής) και από άλλες μελέτες νησιωτικών πληθυσμών της Μεσογείου. Ιδιαίτερα τα υπερήλικα άτομα της μελέτης (>80 ετών), φαίνεται να κατανάλωναν σε ποσοστό 14% των ημερήσιων προσλαμβανόμενων θερμίδων πρωτεΐνη, 54% λίπος (κυρίως μονοακόρεστο και πολυακόρεστο) και υδατάνθρακες σε ποσοστό 32%. 50.5% των υπερηλίκων ανέφεραν τήρηση θρησκευτικής νηστείας. Επίσης τα ηλικιωμένα άτομα συνηθίζουν τη μεσημεριανή ανάπαυση (ποσοστό 75%) συχνότερα από τους νεότερους ,ενώ εμφανίζουν και χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Από τα ηλικιωμένα άτομα όσοι κατανάλωναν συχνότερα Μεσογειακού τύπου δίαιτα είχαν σε μικρότερη συχνότητα παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου, ενώ η συχνή εβδομαδιαία κατανάλωση ψαριού σχετιζόταν με καλύτερη διατασιμότητα της αορτής, δηλαδή καλύτερη αγγειακή ηλικία, ενώ ανάλογα και η καθημερινή χρήση ελαιολάδου φαίνεται να έχει ακόμα και στους ηλικιωμένους ευεργετική επίδραση στη σεξουαλική τους ζωή με καλύτερα ποσοστά ικανοποίησης από την ερωτική τους δραστηριότητα.
Συγκεκριμένα σε πληθυσμό 284 ηλικιωμένων ανδρών που συμπλήρωσαν το ειδικό ερωτηματολόγιο ερωτικής δραστηριότητας (65-99 years old), ποσοστό 60% ανέφερε τουλάχιστον μέτρια αυτοπεποίθηση κατά τη διάρκεια ερωτικής συνεύρεσης και ποσοστό 50% ανέφερε ολοκλήρωση της συνεύρεσης. Ένα ποσοστό 20% ανέφερε ότι δεν έχει καμία σεξουαλική δραστηριότητα.
Όσο αφορά την κατανάλωση καφέ, η μέτρια κατανάλωση 1-2 φλιτζάνια καφέ την ημέρα (σε ισοδύναμα καφεΐνης ελληνικού καφέ) σχετίζεται επίσης με καλύτερη αγγειακή διατασιμότητα, ενώ η μεγαλύτερη κατανάλωση καφεΐνης δεν φαίνεται να βελτιώνει περαιτέρω την αγγειακή ηλικία και τη λειτουργία του ενδοθηλίου, που αποτελεί και τον πιο ισχυρό ενδοκρινή αδένα του οργανισμού μας.
Τα ποσοστά κατάθλιψης ήταν από τα χαμηλότερα σε σύγκριση με άλλους πληθυσμούς ηλικιωμένων (μελέτη ΑΤΤΙΚΗ), αλλά ακόμα και αύξηση κατά 1 μονάδα στο σκορ της κλίμακας γηριατρικής κατάθλιψης (0-15) φαίνεται να οδηγεί σε 12% μεγαλύτερη πιθανότητα παρουσίας επιπλέον παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου που σχετίζεται με την παρουσία μεταβολικού συνδρόμου. Συμπτωματολογία σοβαρής κατάθλιψης φαίνεται να καταγράφεται σε ποσοστό 4% των ηλικιωμένων ανδρών και 9% των ηλικιωμένων γυναικών (μέσης ηλικίας 75 ετών). Όπως αναμενόταν τα ηλικιωμένα άτομα με υψηλά επίπεδα κατάθλιψης (στο άνω τριτημόριο τιμών του γηριατρικού σκορ) είχαν μεγαλύτερο ποσοστό μεταβολικού συνδρόμου (66% έναντι 53%), λιγότερα χρόνια εκπαίδευσης στο σχολείο (7 έτη έναντι 8,5), υψηλότερα ποσοστά αρτηριακής υπέρτασης (66% υπερτασικοί έναντι 58%), σακχαρώδους διαβήτη (27% έναντι 20%) και καρδιαγγειακής νόσου (23% έναντι 16%) και χειρότερα επίπεδα φυσικής άσκησης, σε σύγκριση με τα άτομα που εμφάνιζαν τα χαμηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Αυτό το εύρημα υποστηρίζεται και από άλλες διεθνείς μελέτες που αποδεικνύουν ότι η δυσμενής επίδραση της κατάθλιψης στην καρδιαγγειακή υγεία επέρχεται μέσω επίδρασης σε καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, όπως αρτηριακή πίεση, σάκχαρο, χοληστερίνη). Φαίνεται όμως ότι όταν μελετήθηκε η επίδραση της μεσογειακής διατροφής στα άτομα με υψηλά επίπεδα κατάθλιψης που είχαν και την μεγαλύτερη άθροιση παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, η μεσογειακή δίαιτα επέφερε βελτίωση των μεταβολικών τους χαρακτηριστικών, αναδεικνύοντας καρδιοπροστατευτικό ρόλο. Είναι γνωστό και από πρόσφατες μελέτες ότι η λήψη ωμέγα 3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων βελτιώνει την καταθλιπτική συνδρομή. Στα ηλικιωμένα άτομα της μελέτης ΙΚΑΡΙΑ φάνηκε ότι η συχνότερη κατανάλωση ψαριού (3-5 μερίδες την εβδομάδα) βελτιώνει τα ποσοστά κατάθλιψης.
Η ίδια η υιοθέτηση της Μεσογειακή δίαιτα έχει ευεργετικές επιδράσεις ακόμα και στα διαβητικά ηλικιωμένα άτομα καθώς βελτιώνει τον γλυκαιμικό έλεγχο και την αορτική διατασιμότητα, ιδιαίτερα σημαντικό στους διαβητικούς όπου υπάρχει σημαντική αρτηριακή σκληρία.
Η Μεσογειακή δίαιτα φαίνεται ότι μειώνει και τα επίπεδα υπερουρικαιμίας που οδηγούν σε εμφάνιση ουρικής αρθρίτιδας. 'Έτσι, ο επιπολασμός της υπερουρικαιμίας ήταν 34% στους ηλικιωμένους άνδρες και 25% στις ηλικιωμένες γυναίκες, ενώ η υιοθέτηση μεσογειακού τρόπου ζωής είχε επίδραση στην μείωση της υπερουρικαιμίας στους άνδρες και όχι στις γυναίκες. Η αύξηση κατά 1 μονάδα υιοθέτησης μεσογειακής διατροφής φαίνεται να επιφέρει 57% μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης υπερουρικαιμίας, γεγονός που αποδίδεται στις ιδιότητες της συγκεκριμένης δίαιτας ως χαμηλής περιεκτικότητας σε ζωικές πουρίνες.
Σε μια επιμέρους ανάλυση ηλικιωμένων ατόμων χωρίς προηγούμενο ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου, φαίνεται ότι 43% των ανδρών και 54% των γυναικών έχουν αυξημένα επίπεδα ολικής χοληστερόλης. Από όσους είχαν γνωστό ιστορικό υπερλιπιδαιμίας, 73% των ανδρών και 61% των γυναικών λάμβαναν φαρμακευτική θεραπεία, ενώ 54% των ανδρών και 72% των γυναικών και / ή διαιτητική αγωγή. Φαίνεται ότι όσοι κατανάλωναν μεσογειακή διατροφή σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή (στατίνη στη συντριπτική πλειονότητα), είχαν καλύτερη ρύθμιση επιπέδων λιπιδίων σε σχέση με όσους λάμβαναν μεν στατίνη αλλά ακολουθούσαν περισσότερο Δυτικού τύπου δίαιτα.
Ποσοστό 68% των ηλικιωμένων κατοίκων αναφέρουν τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα λήψη ροφήματος τσάι βουνού, το οποίο φαίνεται ιδιαίτερα σε συχνότερη κατανάλωση να μειώνει τα επίπεδα λιπιδίων ακόμα και σε διαβητικούς ενώ βελτιώνει τη νεφρική λειτουργία, όπως εκφράζεται από την κάθαρση κρεατινίνης.
84% των συμμετεχόντων από την μελέτη Ικαρία ανέφεραν >150 g/week κατανάλωση ψαριού, ενώ το 65% αυτών είχαν ικανοποιητική νεφρική λειτουργία (υψηλό ποσοστό σε σύγκριση με άλλες σειρές ηλικιωμένων). Φαίνεται ότι η κατανάλωση ψαριού σε δοσολογία- αντιστοιχία 100g/ημέρα αυξάνει την πιθανότητα κατά 121% της διατήρηση καλής νεφρικής λειτουργίας ακόμα σε άτομα με αρτηριακή υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη και άλλες ανθυγιεινές συνήθειες ζωής.
Όσο αφορά την άσκηση, 85% των συμμετεχόντων ανέφεραν μέτρια ενασχόληση σε φυσική δραστηριότητα. Φαίνεται ότι η ενασχόληση σε βάδιση και αγροτικές δουλειές που εμφανίζουν τα ηλικιωμένα άτομα της μελέτης, βελτιώνουν το σωματικό βάρος και μειώνουν την εμφάνιση καρδιαγγειακών επεισοδίων, ενώ μειώνει ακόμα και το μέγεθος της υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας ανεξάρτητα του σωματικού βάρους, δηλαδή ακόμα και σε υπέρβαρα/ παχύσαρκα άτομα. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας έχει αναγνωριστεί ως ένας δείκτης αυξημένης καρδιαγγειακής θνητότητας. Παραμένοντας στο ρόλο της άσκησης, τα άτομα που εμφάνιζαν υψηλότερη ενασχόληση με άσκηση είχαν μεγαλύτερη αντιααρρυθμική προστασία όπως αυτή καταγράφεται από τη μείωση της διάρκειας κοιλιακής συστολής και αναπόλωσης στο ηλεκτροκαρδιογράφημα ηρεμίας. Αυτό ήταν πιο έκδηλο στις γυναίκες, γεγονός που αντανακλά μια διαφορετική δράση των καρδιοπροστατευτικών ιδιοτήτων της άσκησης μεταξύ των φύλων.
Η ενασχόληση με φυσική καθημερινή δραστηριότητα μεταξύ των υπερηλίκων (άνω των 80 ετών) φαίνεται να σχετίζεται με 54% μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου. Επίσης η ενασχόληση με φυσική άσκηση σχετίζεται με μικρότερη περιφέρεια μέσης (δείκτης κεντρικής παχυσαρκίας), μικρότερο επιπολασμό σακχαρώδους διαβήτη και υψηλότερη HDL χοληστερόλη.
Η έλλειψη φυσικής άσκησης που οδηγεί σε διαταραγμένη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος με μειωμένη δραστηριότητα του παρασυμπαθητικού φαίνεται να σχετίζεται με μειωμένη ελαστικότητα της αορτής ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους υπερτασικούς ασθενείς.
Τέλος, η φυσική δραστηριότητα σχετίζεται με καλύτερη νοητική εγρήγορση, καθώς τα ηλικιωμένα άτομα όπου είχαν καθημερινή φυσική άσκηση είχαν αυξημένη πιθανότητα (8πλάσια) διατήρησης καλής νοητικής λειτουργίας, ακόμα και σε παρουσία καρδιαγγειακής νόσου, διαβήτη, υπερλιπιδαιμία, μορφωτικού επιπέδου ηλικίας, φύλου, σωματικού βάρους.
Η ίδια η αυξημένη φυσική δραστηριότητα σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης, της ορμόνης του φύλου, στα ηλικιωμένα άτομα, προσφέροντας έτσι μια μεγαλύτερη καρδιαγγειακή προστασία καθώς τα αυξημένα επίπεδα τεστοστερόνης έχουν σχέση με μικρότερο επιπολασμό καρδιαγγειακής νόσου και καρδιομεταβολικού συνδρόμου, καθώς και σημαντικά μικρότερη συγκέντρωση φλεγμονωδών δεικτών που σχετίζονται με την εκδήλωση και πρόγνωση της αθηροσκλήρωσης.
Αυτό που φαίνεται να χαρακτηρίζει τα ηλικιωμένα άτομα της νήσου Ικαρίας είναι οι στενοί οικογενειακοί δεσμοί, η συντροφικότητα, το χαμηλό στρες, καλό μορφωτικό επίπεδο (έτη φοίτησης σε σχολείο), η καθημερινή άσκηση, μεσημεριανή σιέστα, υψηλότερο επίπεδο υιοθέτησης μεσογειακής διατροφής και η έντονη κοινωνική συναναστροφή και συμμετοχή σε κοινωνικά δρώμενα, σε σύγκριση με ηλικιωμένους αστικών κέντρων.
Στις περιοχές αυτές, που ονομάστηκαν "Μπλέ Ζώνες", οι κάτοικοι τους διακρίνονται για την καλή τους φυσική δραστηριότητα, τα χαμηλά ποσοστά κατάθλιψης και άνοιας και την καλή πνευματική τους εγρήγορση. Η επιδημιολογική παρατήρηση αυτών των πληθυσμών έδειξε ότι μοιράζονται 9 βασικά χαρακτηριστικά τα οποία είναι: η καθημερινή φυσική δραστηριότητα, η αισιόδοξη σκέψη για τη ζωή, έλλειψη άγχους, κατανάλωση μέτριων μερίδων φαγητού με προϊόντα φυτικής προέλευσης, μέτρια κατανάλωση αλκοόλ, ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς, συντροφικότητα και διατήρηση σχέσεων με ένα κοινωνικό περίγυρο ανθρώπων ίδιας άποψης ζωής. Η καθημερινή συναναστροφή τόσο με ανθρώπους της ηλικίας τους στα καφενεία και η αίσθηση συμπαράστασης και βοήθειας από τα νεότερα μέλη της οικογένειας τους, είναι ένα σύνηθες εύρημα στη ζωή των ηλικιωμένων Ικαριωτών.
Η καλύτερη πνευματική εγρήγορση των ηλικιωμένων Ικαριωτών, όπως εκφράζεται με τη μελέτη της νοητικής τους λειτουργίας, σχετίζεται με καλύτερη αγγειακή λειτουργία, πιο ελαστικά αγγεία που εκφράζουν νεότερη αγγειακή ηλικία.
Λέγεται ότι πεθαίνεις όταν δεν έχεις πια σκοπό ζωής. Αυτό φαίνεται να είναι αληθές στους υπερήλικες των Μπλέ Ζωνών, που ο κοινωνικός περίγυρος τους ανανεώνει διαρκώς το αίσθημα χρησιμότητας και ενεργούς συμμετοχής σε κοινωνικά δρώμενα, είτε με συμβουλευτικό χαρακτήρα ακόμα και σε εργασιακά ζητήματα, είτε στην ανατροφή των νεότερων μελών της οικογένειας, στη διατήρηση και διδασκαλία εθίμων στις νεότερες γενιές, και στη συμμετοχή στην απλή καθημερινότητα.
Η ίδια η παρατήρηση των γεωφυσικών μεταβολών του εδάφους της νήσου, δείχνει ότι Βόρειο τμήμα του νησιού αποτελείται από γρανιτώδες πέτρωμα με πιο αυξημένα επίπεδα ακτινοβολίας περιβάλλοντος σε σχέση με το νότιο τμήμα του νησιού που είναι ασβεστολιθικό. Η χαμηλή δόσης ακτινοβολίας (<0.1 Gy) έχει δείξει αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες, εμποδίζοντας την προσκόλληση των λευκοκυττάρων στα ενδοθηλιακά κύτταρα, μείωση της οξείδωσης και της ενδογενούς καταστροφής του DNA Αυτή η σχέση U- ή J-μεταξύ ακτινοβολίας και ανθρώπινης υγείας μπορεί να αποτελεί και μια εξελικτική προσαρμογή σε τοξίνες του περιβάλλοντος. Βέβαια στην περίπτωση της Ικαρίας τα επίπεδα ραδιενέργειας περιβάλλοντος (26.8 mGy την ημέρα) δεν ήταν σημαντικά για πρόκληση μεταβολικών διαταραχών.
4-έτη μετά....
Το 2013, 4 έτη μετά, πραγματοποιήθηκε η παρακολούθηση του αρχικού δείγματος της μελέτης Ικαρία.
90 από τους 366 ηλικιωμένους άνδρες (24.6%) και 65 από τις 386 (16.8%) ηλικιωμένες γυναίκες είχαν ένα σύμβαμα. Από αυτά, τα 34 σε άνδρες (9.3%) και 26 (6.7%) σε γυναίκες ήταν θάνατος με την ετήσια θνητότητα να είναι 272 θανάτους ανά 10.000 άνδρες και 193 θανάτους ανά 10.000 γυναίκες. Οι αιτίες θανάτου ήταν στεφανιαία νόσος (25.8% στους άνδρες και 26.1% στις γυναίκες), καρκίνος (22.6% στους άνδρες και 17.4% στις γυναίκες), αγγειακό εγκεφαλικό (12.9% στους άνδρες και 17.4% στις γυναίκες) και τα υπόλοιπα ήταν λοιμώξεις, αναπνευστική ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια και ατυχήματα.
Το φύλο (θήλυ), η ηλικία, η κατανάλωση ελαιολάδου (30% αύξηση επιβίωσης), η χαμηλότερη καρδιακή συχνότητα, το κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας, η καλύτερη νεφρική λειτουργία και τα χαμηλότερα επίπεδα τριγλυκεριδίων, σχετίζονταν με καλύτερη επιβίωση των ηλικιωμένων στα 4 έτη παρακολούθησης.
Επίσης η εβδομαδιαία κατανάλωση ροφήματος τσάι φαίνεται να μειώνει την πιθανότητα θανάτου κατά 38% για κάθε παραπάνω φλιτζάνι τσάι την εβδομάδα. Ανάλογα και η καθημερινή κατανάλωση φρούτων μειώνει τον ίδιο κίνδυνο κατά 18% και η περαιτέρω πρόσληψη 100 γρ. φρούτων την ημέρα μειώνει τη θνητότητα κατά 40%, ενώ η αύξηση της κατανάλωσης φρέσκων λαχανικών (σαλάτες) κατά 100 γρ. ημερησίως μειώνει τη θνητότητα κατά 50%.
Σημαντικό ρόλο έχει και το μέγεθος της μερίδας φαγητού, όπου η κατανάλωση του γεύματος σε μικρό πιάτο μειώνει τον κίνδυνο θανάτου κατά 70%.
Φαίνεται ότι ιδιαίτερα σε εποχές οικονομικής κρίσης και αναθεώρησης στόχων ζωής, πέρα από οποιαδήποτε γενετική ιδιαιτερότητα των πληθυσμών, που δεν έχει αποδειχθεί έως σήμερα, το μυστικό της καλής γήρανσης συνοψίζεται στα απόφθεγμα των 'Μπλε Ζωνών": ζήσε φυσικά δραστήρια, διατήρησε αισιόδοξη στάση ζωής, τρώγε με σύνεση και διατήρησε δεσμούς με την κοινωνική σου ομάδα.
