Την αδειοδότηση των Μονάδων Μεταμοσχεύσεων κάθε είδους, καθώς και τη συνεργασία με αντίστοιχους οργανισμούς στο εξωτερικό για την ανταλλαγή μοσχευμάτων ώστε κάθε προσφορά οργάνου να αξιοποιηθεί και κάθε ασθενής μας να βρει μόσχευμα τη στιγμή που το έχει ανάγκη, είτε εδώ είτε στον ευρωπαϊκό χώρο, πρότεινε ο Πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων καθηγητής Αλκιβιάδης Κωστάκης με αφορμή την Πανελλήνια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων.
Ο κ. Κωστάκης, προτείνει επίσης στο Υπουργείο Υγείας την αδειοδότησητων Τραπεζών Ιστών και Κυττάρων, των Τραπεζών Ομφαλοπλακουντιακού Αίματος (αυτό που εσφαλμένα στην καθομιλουμένη ονομάζεται «βλαστοκυττάρων») και συνεργάζεται στενά με τους αρμόδιους οργανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ποιότητα και την ασφάλεια των μεταμοσχεύσεων.
Όπως είπε χαρακτηριστικά, το ερώτημα που ανέκαθεν πλανάται πάνω από το ελληνικό σύστημα μεταμοσχεύσεων δεν είναι άλλο από το «γιατί δεν έχουμε αρκετούς δότες;» ή «γιατί η Ελλάδα παραμένει μια από τις τελευταίες χώρες στο χάρτη της Δωρεάς Οργάνων με μόλις 7 δότες α.ε.π. ενώ στις ευρωπαϊκές χώρες είναι στους 20 ή και περισσότερους δότες;» αν και συνεργάζεται τόσο στενά με τη Ευρώπη;
Όμως όπως τόνισε ο καθηγητής, το καθαρά επιστημονικό και ποιοτικό επίπεδο των μεταμοσχεύσεων στη χώρα μας είναι εξίσου καλό με της Ευρώπης, πολύ υψηλότερο από πολλών χωρών, όπως προκύπτει από στοιχεία κοινών δράσεων (jointactions) στα οποία συμμετέχουμε. Οι μεταμοσχεύσεις, όπως είπε, αποτελούν μια κατ’ εξοχήν σύνθετη κοινωνική διαδικασία που λαμβάνει χώρα κυρίως εντός του δημοσίου συστήματος υγείας αλλά αφορά χώρους που εκτείνονται από την ιατρική επιστήμη (Μονάδες Μεταμοσχεύσεων, Μονάδες Εντατικής Θεραπείας) μέχρι την προσωπική ηθική και βιοθεωρία (αν πιστεύουμε σε αυτές) και την κοινωνική συνοχή (αν θέλουμε πράγματι να προσφέρουμε κάτι τόσο προσωπικό όσο ένα όργανο του αγαπημένους μας εκπλιπόντος σε έναν άγνωστο άνθρωπο που όμως επιλέγεται με απόλυτα δίκαιο τρόπο από καταχώριση των στοιχείων σε συγκεκριμένο πρόγραμμα). Ως εκ τούτου η πορεία των μεταμοσχεύσεων πάντοτε θα είναι συνδεδεμένη με τη γενική πορεία της κοινωνίας μιας χώρας, ανοδική στις καλές εποχές και στάσιμη στις δύσκολες.
Ασφαλώς, επεσήμανε, υπάρχουν πάντα οι αφοσιωμένοι στο σκοπό αυτό γιατροί και συντονιστές μεταμοσχεύσεων, οι οποίοι αντιμαχόμενοι τις δυσκολίες της καθημερινότητας και τις δυσλειτουργίες του συστήματος, ειδικά εν καιρώ οικονομικής κρίσης, συνεχίζουν την προσπάθεια να προσφέρουν το δώρο ζωής στους συνανθρώπους μας.
Από τα στοιχεία που τηρεί ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων από την ίδρυσή του το 2001 έως σήμερα έχει προσφέρει μια νέα ζωή σε πάνω από 4000 ασθενείς μας. Με τις κορυφαίες επιδόσεις του κατά τα έτη της πρώτης προεδρίας μου (2004- 2010) όπου το 2008 άγγιξε το ψηλότερο επίπεδο του 8,9 ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Έγιναν 318 μεταμοσχεύσεις συμπαγών οργάνων, αριθμό ικανοποιητικό για το μέγεθος του πληθυσμού μας και τις συνολικές δυνατότητες του συστήματος.
Ωστόσο, όπως διευκρίνισε, δεν αρκεί να στηρίζει ο κόσμος τη Δωρεά Οργάνων, θα πρέπει να τη στηρίζει και το ίδιο Σύστημα Υγείας. Η ενημέρωση και αποδοχή του θεσμού της Δωρεάς Οργάνων από τους πολίτες είναι κάτι οπωσδήποτε απαραίτητο, αλλά όχι καθοριστικό. Γιατί δυνητικοί δότες οργάνων υπάρχουν και «δυστυχώς» είναι και πολλοί περισσότεροι από αυτούς που αναφέρονται ετησίως στον ΕΟΜ. Δυνητικοί δότες υπάρχουν όπου υπάρχουν Μ.Ε.Θ., η επιτυχία όμως οφείλεται στον έγκαιρο εντοπισμό και την αξιοποίηση τους μέσα στα νοσοκομεία μας. Οι δότες οργάνων προέρχονται από ένα καλά δομημένο και οργανωμένο σύστημα που λειτουργεί με τη συνεργασία του ΕΟΜ, των ΜΕΘ και των Μονάδων Μεταμόσχευσης και του ευρύτερου Συστήματος Υγείας.
Στις χώρες με υψηλούς δείκτες Δωρεάς Οργάνων, σε όλα τα νοσοκομεία όπου λειτουργούν Μ.Ε.Θ. οι λεγόμενοι «Τοπικοί Συντονιστές Μεταμοσχεύσεων», που ασχολούνται αποκλειστικά ή μεταξύ των καθηκόντων τους, με τον έγκαιρο εντοπισμό και τη φροντίδα των δυνητικών δοτών αποζημιώνονται επαρκώς για τις ώρες των διαδικασιών δωρεάς. Φυσικά απαραίτητη προϋπόθεση για να λειτουργήσει ένα τέτοιο προσοδοφόρο σύστημα είναι η επάρκεια των ΜΕΘ, της πηγής δηλαδή των δοτών. Η έλλειψη κλινών ΜΕΘ στη χώρα μας, δεν επιτρέπει πλέον σε πολλούς βαρέως πάσχοντες δηλ. δυνητικούς δότες, ούτε καν να φτάσουν στη ΜΕΘ και καταλήγουν σε άλλες κλινικές των νοσοκομείων, όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα των διαδικασιών δωρεάς.
Ένα περιστατικό δωρεάς οργάνων μπορεί να απασχολήσει τους Συντονιστές 12 και 24 ώρες πέραν της κανονικής τους εργασίας και εφημερίας, για τις οποίες ώρες δεν αποζημιώνονται πλήρως. Εδώ φαίνεται λοιπόν ότι παρόλο που πλέον δεν αμείβονται για τις όλες τις ώρες απασχόλησης η μεταμόσχευση είναι για αυτούς πέραν της εργασίας και ένας σκοπός ιατρικός και κοινωνικός στον οποίο πιστεύουν, αλλά έτσι δεν εργάζεται όλο το διαθέσιμο σύστημα αλλά μόνον οι «ιδεολόγοι», πέραν του προφανούς γεγονότος ότι τα προβλήματα στο σύστημα υγείας πλέον αντανακλούν άμεσα στις μεταμοσχεύσεις.
Συνεπώς είναι εύκολο να καταλάβει κανείς την πτώση των μεταμοσχεύσεων τα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης από το 2009 μέχρι σήμερα. Με στοιχεία του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών λειτουργούν μόνον 540 κλίνες ΜΕΘ, ενώ 154 είναι πλέον κλειστές λόγω μη στελέχωσης προσωπικού. Οι ιατροί των Μονάδων δεν έχουν, κατά τις δικές τους δηλώσεις, ευχέρεια κλινών να νοσηλεύσουν τους έχοντες άμεση ανάγκη και δεν έχουν και επάρκεια προσωπικού ασχοληθούν με τη δωρεά οργάνων όταν αποβιώσει ο ασθενής στη ΜΕΘ. Έχει λοιπόν μειωθεί πολύ η δυνατότητα λήψης οργάνων επί εγκεφαλικών θανάτων, διότι έχουν ελαττωθεί δριμύτατα οι θέσεις στις ΜΕΘ που διασφαλίζουν την αρτιότητα στη νοσηλεία για τη διατήρηση των οργάνων που δυνητικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μετά τον εγκεφαλικό θάνατο. Δεν είναι μόνον και αυτό, το αντικειμενικό υπόβαθρο. Πιθανότατα οι συγγενείς κουρασμένοι και γενικά από τις δύσκολες στιγμές που περνάμε ως χώρα και από τις δυσκολίες της νοσηλείας του ασθενούς τους στο νοσοκομείο, δεν έχουν διάθεση να προσφέρει τα όργανα του μετά θάνατον. Αυτά τα δύο ίσως είναι η εξήγηση για το γεγονός ότι στα στοιχεία του 2013 στους 146 αναφερθέντες θανάτους στις ΜΕΘ αξιοποιήθηκαν όργανα μόνον από 62 αποβιώσαντες, που ωστόσο έδωσαν ζωή σε 191 ασθενείς.
Όπως είπε ο κ. Κωστάκης, όλα αυτά τα προβλήματα ο ΕΟΜ δεν τα καταγράφει απλώς. Προσπαθεί να τα επιλύσει με κάθε δυνατό τρόπο. Συμμετέχοντας σε ευρωπαϊκά προγράμματα που χρηματοδοτούν σχετικές δράσεις, με αναζήτηση χορηγιών για όσα δεν δύναται να καλύψει το Υπουργείο Υγείας, με στοχευμένες ενέργειες εκεί που μπορεί να επιλυθεί το πρόβλημα είτε στις Μονάδες είτε στις ΜΕΘ, με συνεχή εκπαίδευση του ιατρικού, νοσηλευτικού και παραϊατρικού προσωπικού στο Συντονισμό Μεταμοσχεύσεων και την προσέγγιση για τη Δωρεά Οργάνων.
Κυρίες και Κύριοι, η μεταμόσχευση είναι μια από τις απαιτητικότερες ιατρικές πράξεις, η οποία δεν χρειάζεται μόνο επιστημονική γνώση, αλλά κυρίως ένα επαρκές σύστημα, με εξειδικευμένους επαγγελματίες, και δομημένες διαδικασίες, προκειμένου να μπορεί απρόσκοπτα να μετουσιώνεται η μεγαλοψυχία των συγγενών του δότη σε θεραπεία για άλλους ανθρώπους που πάσχουν.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων, από το 2007 έχει θεσπίσει τη 1η Νοεμβρίου κάθε έτους, ως «Πανελλήνια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων». Η ημερομηνία αυτή συμπίπτει, όχι τυχαία, με την ημέρα εορτασμού των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού, πρωτοπόρων και προστατών της Μεταμόσχευσης.
Ανθή Αγγελοπούλου
